11. «Күлтегін»» жырындағы: «ЕлімдіСуға батырмадым, Отқа күйдірмедім.ЕшкімгеБастарын идірмедім...» деген сөздерді қалай түсінесіз? Жырдан дәлелдер келтіре отырып, 150-180 соз колемiнде оз козқарасыңызды білдіріп жазыцыз.[ 5 ұпай)I​

сама незнаю за

Су — тіршілік көзі, табиғатта ең көп таралған зат. Су Жер шарының 3 / 4 бөлігін алады. Тіршілік құбылыстарының бәрі судың қатысуымен жүреді, табиғаттағы барлық тіршілік атаулының құрамына кіреді.Тірі ағзалардың 60-70 %-ы , ал өсімдіктердің 90 % -ы судан тұрады. Су — тамақ рационының маңызды құрамдас бөлігі. Сусыз тіршілік жоқ. Адам шөлдегеннен гөрі аштыққа шыдамды келеді екен. Зат алмасудың барлық процестері судың қатысуымен атқарылады.Тамақты сіңіру, қанға нәрлі заттардың жетуі сұйық ортада өтеді. Зат алмасудың зиянды өнімі организмнен су арқылы шығарылады. Организмде судың жеткіліксіз болуы шөлдеуге әкеліп соқтырады да, судың артық болуы жүрек-қан тамыр жүйесінің жұмысын қиындатады. Судың пайдалы қасиеттеріне келесілері жатады:

– Су қоректік заттектерді (жасушаларға), алмасу өнімдерін және гормондар, ферменттер, тромбоциттер және қан жасушалары сияқты түрлі заттарді (жасушадан) тасымалдайды. Соған сәйкес ол жасушалық зат алмасудың өтуіне септігін тигізеді және жасушалардың химиялық қызметтеріне аса қажет.

– Су еру мен суспензиялау үшін тамаша орта. Көптеген субстраттар суда ериді немесе суспензияға айналады, осылайша жаңа заттектер түзетін реакцияларға түсе алады. Судың бұл қасиеті ағзадағы алмасу заттары мен улы заттардың зәрмен шығуына септігін тигізеді.

– Су еріткіш ретінде тұтқыр молекулалармен қосылып, буындарға арналған майлайтын сұйықтық және ас қорыту жүйесі мен несеп-жыныстық жолдарды майлайтын шырыш, ішкі органдарды майлайтын ұйыма сұйықтықтарды және асқорыту жолдары арқылы өткенде асты ылғалдандыратын басқа да секреттерді түзеді.

– Су өз температурасын салыстырмалы түрде аз өзгерте отырып, жылу сіңіреді. Судың жылуды сақтау қасиеті жылуды сіңіріп, оны жылу өнімі және тер булануы ретінде шығара отырып, дене температурасын реттеуге көмектеседі.

Су ағзаның маңызды құрылымдық компоненті болып саналады. Ол жасушалардың пішінін сақтайды және барлық ағзаның жасуша жарғақшаларының ажырамас бөлігі болып табылады.

Объяснение:

Шоқан 1935жылы Қостанай облысы Құсмұрын бекетінде дүниеге келген. Ол Абылай ханың шөбересі (Абылай=> Уали=> Шыңғыс=> Шоқан). Шоқанның шын аты Мұхаммедханафия. Оны Шоқан деп еркелеткен əжесі- Айғаным. Шоқан зерек, білімге құштар бала болып өсті. Оның рухани өсуіне көп адамдар əсер еткен. Алғашқылардың бірі болып өз əжесі Айғаным. Одан соң Шоқанның əкесі Шыңғыстың үйіне қонақ болып келген дана, ойшылдар,кейіннен досы Потанин де өз əсерін тигізген. Құсмұрындағы мектептен мұсылманша білім алып, араб, парсы, шағатай тілдерін үйренген. Шоқан кадет корпусында жақсы оқыған ол туралы досы Г.Н.Потанин: өз досының өте зерек, білімді екенін көп жазған.
Потанин Шоқан туралы:"Өзінің бізден артық білетіндігін,не бізден білімі жағынан жоғарылығын білдіруге тыры да, жолдастарының арасында болатын жəй əңгімеден-ақ, оның білімі бізден артықтығы танылып қалатын"-,деп жазады. Шоқан 1865жылы 30-ға қараған шағында дүниеден өтеді. Шоқан- қазақтан шыққан алғашқы ғұлама ғалым.