Біздің Отанымыз Қазақстан мәтініне болжам жасау​

ақпан 2013, 10:42

М. Ермұханбетұлы

Сөз сүйектен өтедi, таяқ еттең өтедi деп қазағым бекерге айтпаған болса керек. Кей кездерде достарыннаң, айналандағы адамдардаң жақсы сөздер естiп жатамыз. Шың ниеттен шыққан жақсы тiлектерге кей кезде күмәнмен қарайтынызда рас, артынаң жаңағы досынның айтқаны дұрыс болып жатырса нұр үстiне нұр, бiз оған қуанып, шабыттанып, ризашылығымызды бiлдiрiп бiр жасап қаламыз.Ал егерде жаңагы досың жақсы сөзiн, жақсы тілегің бiр арам пиғылымен айтқаны бiлiнiп қалса бұлқан-талқан болып бiр ашуланып алатынымызда рас.

Әке шешеміздiн саған деген ыстық ықыласы "құлыным" деп еркелеткен сөзiнен артык еш нәрсе жоқ шығар.Көбінесе айналамыздағы достарымыздаң, адамдардан жақсы тілектер сөздер естиміз. Әрине сол кезде жағдайға қарай жақсы тілектер мен жаныңды жадыратар жақсы сөздерді, жасаған iс арекетiмiздiн дұрыс бұрыстығына берілген баға ретінде қабылдап жатамыз. Алайда сол адам саган сол жақсы сөздi шың ниетiмен айттыма, болмаса басқа бiр ойымен айттыма әлде саған жағу үшiн мақтадыма көбiнесе сол мақтау сөздер мен даттау сөздердiн байыбына бара бермеймiз. Бiрақ, кiм не айтсада сол жанның сөзiнiн жаны бар яғни сен соған лайықтысын. Бiрақ бұл дегенiңiз сiздiң түпкiлiктi бағаныз емесі анық. Өз бағанызды әке-шешенмен,өзiннен артық ешкiм бiле қоймас.Бала кезiмiзде әке-шешемiздiң "жарайсын ұлым","құлыным" деген сөздерiн есту үшiн озат оқушы, ақылды, алғыр, зерек болуға тырыстық әрқайсысымыз тырысатыңбыз. Ал есейген шақта осындай жылы сөздердердi естiп өскендiктең, әке-шешеннiң берген тәлiм-тәрбиесiне жаманат келтiрмей тек қана алға ұмтылумен боламыз

Арал теңізі — Қазақстан мен Өзбекстан шекарасында орналасқан ірі көл.Теңіз XX ғасырда ауданы жағынан (68 мың км2) әлемде төртінші орында болған еді, бірақ 1960 жылдардан бастап теңіздің суы азайып келеді.
Арал теңізі, Кайназой дәуірінің орта шетінде, яғни бұдан 21 млн. 1200 жыл бұрын, Арал Каспий теңізіне қосылып жатқан. Өйткені, теңіздің терістік бетіндегі қазіргі Сарышығанақ, Ақеспе тұсынан 80 метр тереңдіктен Олигоцен уақытында өмір сүрген қызыл балықтың, ірі ұлудың, киттің омыртқа сүйектері тасқа айнала бастаған күйінде табылды. Бұл теңіздің кезінде мұхитпен қосылып жатқандығын көрсетеді.Негізгі Арал теңізі жайлы нақты деректі мәліметтердің жиналуы яғни, арнайы зерттеулердің басталуы \17-19 ғғ.\ ғасырлардың еншісіне тиеді. Өйткені бүгінгі Арал деген атау сол 17 ғасырдан бергі жерге берілген.
Арал теңізі – Қазақстанның інжу-маржаны, шөл белде-міндегі бірден-бір көгілдір су айдыны еді. Оның апатқа ұшырағанға дейінгі көлемі – 1066 км², тереңдігі – 30-60 метр, тұздылығы – 10-12 % болған. Қойнауы кәсіптік бағалы балықтарға бай, жағасы қоға мен қамысты теңіз еді. Сол кездерде жылына 50-150 мың балық ауланса, теңіз жағасынан едәуір мөлшерде бұлғын терісі игерілген.
Арал 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м³, ал 1990 жылдары екі есеге қысқарды. Нәтижесінде, Арал теңізінің деңгейі 23 метрге дейін төмендеп, оның су айдыны 30-200 км-ге дейін қусырылды. Судың тұздылығы 40 пайызға дейін артты. 
Арал апатына себеп болған факторларға:
— жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу;
— ауыл шаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау; — суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарын барынша көбейтіп жіберу;
— жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және сіды үнемді пайдаланбау;
— табиғат ресурстарын пайдалануға жіберілген қателіктер мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі болып табылады.
Қазіргі кезде аралды құтқару бағытында батыл да жоспарлы түрде ғылыми негізде жұмыстар жасалуда. 

Абай Құнанбаев ұлы ақын, жазушы, қоғам қайраткері, қазіргі  қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы. Абай  Семей облысы, Шыңғыс тауларында , бір мың сегіз жүз қырық бесінші жылы оныншы тамызда туылған,  анасы Ұлжан және әжесі Зере өте мейірімді, дарынды тұлғалар болғандықтан, ол үй тәрбиесін, от басы берекесін сақтауды олардан үйреніп өскен, бұл жағынан оның жолы болды. Әкесі қойған " Ибрагим" деген есімде осы анасының еркелетіп "Абай" деген есімімен ауыстырылып кеткен, бұл қырағы, ойшыл дегенді білдіреді.

Объяснение: