Олар ерте кезден ауа райын алдын ала бақылап, мал-жанның түрлі апаттардан аман сақтау үшін ерте қамданып отырған. Ауа райын болжаушылар табиғат құбылыстарын бақылап, күн есептеудің дәстүрлі әдістерін құпия ұстаған. Оны атадан балаға мұра етіп қалдырып отырған. Сонымен де олар аспан денелері мен табиғат құбылыстарын бақылап, естелікке алып отыруымен бірге, өз кезегінде мал-жанға қолайлы жаңа өріс, ел-жұртқа жайлы құтты қоныс таңдауда да шешуші рөл атқарып келген. Бүгінде сол игі дәстүр ұмытылып бара жатқаны жасырын емес. Себебі интернет дамыған заманда әлемнің кез келген түкпірінде қандай ауа райы екенін немесе алдағы аптада күн райы қандай болатынын үйде отырып та білетін болдық. Әйтсе де бұл болжамдар табиғи апаттар мен зілзалалардан кейде сақтап, кейде бармақ тістетіп жататыны да бар. Ал ертедегі қазақ халқы ауа райын қалай болжаған? Академик-ғалым Ақселеу Сейдімбек «Қазақ әлемі» ғылыми-зерттеу еңбегінде осы ауа райы болжамдарын да жазып кеткен. Ендеше, назарларыңызға ата-бабаларымыздың ауа райы жайындағы жорамалдары мен ырымдарын ұсынып көрмекпіз. Құр мен шіл қар астын қорғаласа, кешікпей-ақ боран болады. Бозторғай ұясын ойпаңға салса, жаз қуаң болады. Бозторғай ұясын қыраңға салса, жаз жауынды болады. Дуадақ қыстап қалса, қыс жайлы болады. Қамыс торғайы ұясын биікке салса, жаз жаңбырлы болып, су көтеріледі. Қызыл қаз саздан соғатын ұясының іргесін биік етсе, жаз жаңбырлы болып, су көтеріледі.Міне осындайжорамалдар жасаған.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
1.Жалғауцдың неше түрі бар? А) 2 В) 3 С) 5 Д)1 Е)4 2.Үндестік заңының неше түрі бар? А) 2 В) 3 С) 5 Д) 6 Е)4 3.Тіл дыбыстарын не зерттейді? А) лексика В) морфология С) фонетика Д)синтаксис Е) стилистика 4.Қайсысы сөз табына жатпайды? А) шылау В) жіктік С) үстеу Д) одағай Е) есімдік 5.Қайсысының күрделі сөзге қатысы жоқ? А) туынды сөз В)біріккен сөз С) қос сөз Д) тіркескен сөз Е) қысқарған сөз 6.Сөз табын табыңыз. А) еліктеу сөз В) кірме сөз С) қос сөз Д) табу сөз Е) кәсіби сөз «Дыбыс және әріп» бойынша тест сұрақтары 1. Айтылатын және естілетін тілдік құбылыс қалай аталады? А) үн В) дауыс С) өкпеден шыққан ауа Д) әріп Е) дыбыс 2. Тілдің ең кіші бөлігі не? А) дыбыс В) буын С) үн Д) кіші тіл Е) әріп 3. Дыбысты немен таңбалайды? А) сызық В) фонема С) символ Д) әріп Е) әліпби 4. Қай әріп ф әрпінен кейін тұрады? А) Ұ В) Т С) һ Д) й Е) Д 5. Дыбыс жасалу үшін не керек? А) Өкпеден шыққан ауа В) дауыс шымылдығы С) ауыз қуысы Д) мұрын қуысы Е) дыбыстау мүшелері 6.Қайсысы дыбыстау мүшесіне жатпайды? А) көмей В) мұрын С) тіс Д) тіл Е) езу 7.Қосарлы дыбысты тап. А) ш В) ө С) ю Д) у Е) й «Үндестік заңы», «Ілгерінді ықпал» тақырыптары бойынша 1. Буын үндестігіне бағынбай жалғанған қосымшаны тап. А) Омар қалам мен қарандаш алды. В) Ертең емханаға баруым керек. С) Ол оқырмандардың сұрағына жауап берді. Д) Менің туысқаным қалада тұрады. Е) Балалар жұмыс істеп жүр. 2. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны тап. А) -лар, -лер В) –кер, -гер С) –дан, ден Д) –тың, -тің Е) –лас, -лес 3.Қай қосымша буын үндестігіне бағынбай тұр? А) мансапқор В) кәсіпкер С) төрежан Д) аурухана Е) күлекеш 4. Қай септіктің жалғауы буын үндестігіне бағынбайды? А) барыс септік В) жатыс септік С) шығыс септік Д) табыс Е) көмектес «Кейінді ықпал», «Орфография және орфоэпия» тақырыптары бойынша 1. Жазылуда ескерілетін кейінді ықпалды тап. А) Үйдің ауласы тап-таза. В) Асан суды төгіп тастады. С) Таңғы сағат бесте жолға шықтық Д) Бұл айтыста Сәкен жеңіп кетті. Е) Ол сөзден жеңіліп масқара болды. 2. Сөз ішіндегі кейінді ықпалды тап. А) Біріне-бірі алшақ салынған он шақты үй тұр. В) Жерұйықты іздеп жөнелді. С) Олжабек табиғатында момын , қақ-соқпен ісі жоқ кісі. Д) Аманғалидың мазасы болмай отыр Е) Ғабиденнің «Өмір мен өлім» романы жарық көрді. 3. Сөз аралығындағы кейінді ықпалды тап. А) Он жылдың ішінде талай шығармалар дүниеге келді. В) Олардың отау құрғанына биыл отыз жыл болды. С) Бір кездерде ақынның қасына еріп жүрген еді Д) Батыраш тым-тырыс болып , жерге кіргендей күйге түседі. Е) Соғыс кезінде жаудың қорғанысын бұзып кетті. 4. Кейінді ықпалды тап. А) Мен бұл өлеңді газеттен жазып алдым. В) Жиылып тұрған халық шулап қоя берді. С) Далаға шықсаң, көк пен жерді көресің. Д) Ит-адамға шын дос жануар Е) Екі әскер жолдың шетіне отырып тынықты. 5.Орфоэпиялық заңдылықпен жазылған сөзді тап. А) жұлын В) құман С) құмұрсқа Д) бұрыс Е) Гүлнұр 6. Сөз бен қосымша арасындағы кейінді ықпалды тап. А) Менің сұрағаным бола қоймады. В) Сөйлесіп тұрған бала кенеттен тоқтай қалды. С) Өлі риза болмай, тірі байымас. Д) Менің қазақ тілін үйренгім келеді Е) Су айнадай тап-таза
Объяснение:
1)а
2)б