47. берілген тірек сөздерді пайдаланып, «тұңғыш қаза14 ғарышкері» тақырыбына әңгіме құра.тірек сөздер: 1991 жыл, 2 қазан, тұңғыш рет, байқоңыр.ғарышкер, тоқтар әубәкіров, ғарыш айлағы, ұшты, әйгіліболды.• қазақстан ғарышкерлері туралы энциклопедиядан біліп ал.​

Иә, қазақ ұлтының ұлы тұғыры, алаш жұртының асқақ айбары – ару астанаға 20 жыл! тарих үшін қас-қағым сәт. бірақ мынау өзгерістер өлшемі көз ілеспес қпен жарысқан бүгінгі кезең үшін аз уақыт та емес сияқты. қалай болғанда да, осы уақыт өлшемінің ішінде қазақстан халқының ерен еңбегінің нәтижесінде әлемнің атақты астаналарымен салтанат жарастырып, көркімен де, көлемімен де бой таластыра алатын қазақ жұртының жас та бас қаласы қалыптасты. осыдан тура 24 жыл бұрын астананы ауыстыру идеясы алғаш жария етілгенде, бұл тым «ұшқары» пікірдің қаптаған қарсыластары түгіл, ат төбеліндей жақтастары да айналасы 20 жылдың ішінде ел кіндігі – арқа төсінде осындай заманауи мегаполис бой көтереді деп ойламаған еді. бүгінде «ақмола астана болады» дегенде, жұрттың бәрі бөркін аспанға ата қуанып, алып-ұшып, жаппай ат басын арқаға бұрғандай көрінгенімен, елдің астанасын ауыстыру мәселесі үлкен үгіт-насихат жұмысын жүргізуді қажет етті. қазір астананың қадірлі ақсақалдары атанып отырған кейбір азаматтар «ақмоланың батпағы мен ызыңдаған масасын алға тартып», құлаш-құлаш мақала жазып, қарсылық білдіріп те бақты. міне, осындай тығырықты сәттерде елбасы ерен ерік-жігер танытты. мемлекет басшысы үлкен аудиторияларда, үкіметтік кездесулерде, ақпарат құралдарына берген сұхбаттарында астананы көшіру идеясының стратегиялық, қ, жалпыұлттық маңызын жан-жақты ашып, ел мүддесі, ұрпақ болашағы үшін бұл бастаманың екендігін алға тартты. елбасы нұрсұлтан назарбаевтың батыл да тегеурінді ұсынысымен қазақстан республикасының парламенті 1994 жылы 6 шілдеде ел астанасын алматыдан ақмолаға көшіру туралы шешім қабылдады.  депутаттар алдында жасаған тарихи елбасы ақмола қаласының тәуелсіз мемлекетіміздің астанасы болып таңдалуының 32 негізгі өлшемін көрсетіп берді. олар: әлеуметтік-қ, геосаяси, көлік инфрақұрылымы, инженерлік-коммуникациялық, құрылыс, еңбек ресурстары және басқа да қолайлы мүмкіндіктер еді. құдіретті уақыт мемлекет басшысының бастамасымен жүзеге асырылған осы 32 артықшылықтың нақты өмір ақиқаты екендігін дәлелдеді. ұлы идея ақиқатқа айналды. көз алдымызда тәуелсіз қазақстанның тарихы салтанат құрды. 1997 жылы қарашада еліміздің мемлекеттік рәміздерін алматыдан астанаға әкелу, президент әкімшілігінің, парламенттің, үкіметтің жаңа астанада жұмысын бастау тарихи рәсімдері өткізілді. 8 қарашада ақмоланың орталық алаңында президенттік гвардия жауынгерлерінің салтанатты саппен мемлекеттік рәміздерді алып жүру шеруімен елорда шежіресі басталды. әнұран асқақтап, арқа төсіндегі президент әкімшілігінің жаңа ғимаратының төбесіне (қазіргі қалалық әкімдік жанындағы тұңғыш президент мұражайы) егемен елдің көк байрағы көтерілді.  сол күні аяқастынан арқаның ақырған аязы күшіне мініп, ауа температурасы 40 градусқа жетті. ауа райының осы қатал сынына қарамастан, елорда ертеңіне сенім артқан тілеулес жұрт алаңға лық толып, салтанатты шеру аяқталғанша тарқамады. шеруді ұлы даланың астаналары: сығанақ, сауран, сарайшық, отырар, түркістан, тараз, орынбор, ақмешіт, алматы жалғастырды. елорда – астананың шеруін ақбоз аттың үстінде аппақ киім киген жас бастады. енді бір сәтте алаң толы жұрттың ортасы қақ айрылып, ортаға оюлы шапан, оқалы бөрік киген ақмолалық ақсақалдар шықты. ақсақалдар тобын жасы тоқсаннан асқан арқаның абызы мұқат мейірманов бастады. топ ортасында ел ағалары әділхан шабатов, белгілі ақын нұрғожа оразовтар бар еді. мұқат ақсақал мемлекет басшысына қызыл ағаштан асыл тастармен өрнектеліп жасалған ақмоланың символдық кілтін тапсырып, ақ батасын берді. дәл осы сағаттан бастап астананың жұлдызды сәті бастау алды. содан бергі өткен 20 жыл ішінде еліміздің бас қаласы – астана төрткүл дүниені түгел тамсандырған тарихи құбылысқа айналғаны ақиқат. арқа төсіндегі сәні мен салтанаты жарасқан елорда бүгінде озық идеяларды, жаңа ғылыми шешімдер мен сәулет өнерінің озық үлгілерін өмірге әкелетін жерұйық іспеттес. дәл қазір астанада заманауи құрылыс саласының барлық құрылымын қамтитын еліміздің жаңа құрылыс кластері қалыптасты. бас қала­мыздың көркін арттырған сәулет өнерінің озық үлгілері салтанат құрды. «ақорда», «астана триумфы», «пирамида», «бәйтерек», «хан шатыр» xxi ғасырдағы сәулет өнерінің озық үлгілері болып табылады. бұл ахитектуралық ансамбльдерге «қазақ елі» монументі, «мәңгілік ел» аркасы қосылды. 91 метрлік зәулім тұғырдың ұшар басынан заңғар аспанға ұмтылған самұрық құс азаттық аңсаған әрбір қазақ ң жүрегіне мақтаныш сезімін ұялатты. 

сын есім  деп заттың сапасын, сипатын, қасиетін, көлемін, салмағын, түсін (түр-реңін), дәмін және басқа сол сияқты сыр-сипаттарын білдіретін лексика-грамматикалық  сөз табын  айтамыз.

морфологиялық сипаттары

сын есімнің табиғи қызметі  зат есімге  анықтауыш мүше болу. ол зат есімге тіркесіп анықтауыш қызметін атқарғанда ешқандай өзгеріске үшырамайды: анықталатын зат есім көптік, септік, тәуелдік формаларының қайсысында қолданылса да, сын есім . еш уақытта да тәуелденбейді, көптелмейді және септелмейді.

сонымен бірге, бір алуан сын есімдер зат есімді анықтауларымен қатар,  етістікті  де анықтап,  үстеу  сөздердің қызметтерін атқарады. мысалы:   семіз  сөйлеп,  арық  шыққанша,  арық  сөйлеп,  семіз  шық  (мақал).

синтаксистік қызметі

сын есім, өзінің табиғи жаратылысына сәйкес, сөйлемде көбінесе  анықтауыш  мүше  болып қызмет атқарады. мысалы:   үш-ақ нәрсе - ң қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек  (абай).

сын есім  баяндауыш  та бола алады және баяндауыштың құрамына да ене береді. мысалы:   төрт бөлмелі тас үй салқын да жайлы  (ғабит махмұтұлы мүсірепов).

сын есімдер сөйлем ішінде етістіктерден болған мүшелердің алдында (бұрын) тұрса, әрқашан  пысықтауыш  мүше болады. мысалы:   жақсы студент  жақсы  оқиды.

сын есімге күшейту үстеулері (өте, аса, тым, тіпті, керемет, орасан, ересен  т.б.) тіркесе алады. мысалы:   өте жақсы, аса биік, тым ащы, тіпті жалқау, керемет жүйрік, орасан зор.

егер екі я онан да көп жалаң сапалық сын есімдер бір-бірімен қабаттасатындай болса, олар бірін-бірі анықтамайды да, біріне-бірі бағынбайды да, әрқайсысы өз тұстарынан тікелей зат есімге қатысты болады. мысалы:   ермeк оқтай  түзу, ұзын, биік, кеңжолмен келеді  (ғабиден мұстафин).

семантикалық топтары

сын есімдер семантикалық мағыналары мен грамматикалық ерекшеліктеріне қарай,  сапалық  (негізгі) сын және  қатыстық(туынды) сын деп аталатын екі салаға бөлінеді. бұл сындардың қай-қайсысы болса да  қандай?   қай?   (қалай? ) деген сұрауларға жауап береді.

сапалық сын есімдер

"сапалық сын есімдер" деп мағынасы жағынан заттың әр алуан сыр-сипатын, атап айтқанда, түрі мен түсін (ақ, қара, сұр  т. сыры мен сапасын (жақсы, жаман, тәуір, нашар  т. көлемі мен аумағын (үлкен, кіші, ауыр, жеңіл  т. дәмі мен иісін (ащы, тәтті, күлімсі  т.б.) білдіретін және заттың басқа да қасиет-белгілерін білдіретін сөздерді айтамыз.[1]

қатыстық сын есімдер

қатыстық сын есімдер деп бір заттың белгісін басқа бір заттың я іс-амалдың қатысы арқылы білдіретін сөздерді атаймыз.

осы ерекшелігіне қарай, қатысты сын есімдер тиісті жұрнақтар арқылы басқа есімдер мен етістіктерден жасалады да, заттың сыртқы түрі мен түсіне, кескіні мен келбетіне, сыры мен сынына, ішкі қасиеті мен сипатына, мекен мен мезгілге және басқа да сол сияқты белгілеріне қатысты сындық ұғымдарды білдіреді. мысалы:     үй базар,    үй мазар  (мақал);   өткір  пышақ қол кесер  (мақал);   бұл -  жазғы жайлы  қоныс  (мұхтар омарханұлы әуезов).[2]