- деСақ патшайымы — Тұмардың(ж.ж.с.д 570 — 520) есімі ежелгі жаз-баларда «Томирис» деп көрсетілген, Тұмар массагеттердің патшайымы, скифхалқының көсемі — Ишпақайдың ұрпағы, скифтердің патшасы Мадийдің шөбересі, массагеттердің патшасы Сыпырдыңқызы Патшайымның анасы Томиристің сәбишағында қайтыс болады. Кішкентай қыздыәкесі тәрбиелейді.Томирис бала кезінен әскери іс-қимылмен қару-жарақ пайдаланылатын ортадаөскен. Әкесімен бірге жаулардан бірнешерет қашып құтылған Ал бес жасынан бастап асау атқа мініп жүрген. Алты жасында колыақинаң қысқа семсер ұстап, соғыс өнеріне жаттыға бастаған.Парсылардың Кир патшасын жеңген соң Томиристің аты тарихта қалған. Кир патшашығыстағы массагеттерді жаулап алуды көздегенАлдымен, Кир көшпенділер еліне елші аттандырады. Олардың патшайымыөзіне тұрмысқа шығуын сұрайды. Осылайша Кир массагеттермен соғысуға сылтау іздейді. ТіреуКир патшаның (ж.жсд 558 — 530) ұсынысын қабылдамайды. Осыны сылтау еткен Киргерлерін шығысқа қарай аттандырады. Аранс дариясына жетіп, үстінен қалқыма нақұруға, кемелердің кермесінде мұнара қамалдар тұрғызуға әмір етеді​