Үрегі Кеде аrента тұрмые пен шаруашалыкка жарамдаллагана карай гандли, кеделікнған деп екі тония болен, шеберлер ағаштан волібуйамдар жасап, издеге жараткан, Ағашты кескен кезде сүрегіндегі шеберлердің санана карап ел аныктайды. Олар жасына караймынадай түрлерге бөлінеді: балғын, ас, толык inетілмеген, талак есін жетілген, коп турап калганараттар, Талған, жас ағаштарды кесуге казактаркөктей солсын деп тыйым салады. Кері, курағанағаштар ғана кесіледі. Мұндай ағаштартаймтанға пайдаланылады.Шаңыр кітабынан ​

Ойын шахматтарға бұрыннан қазіргі Қазақстанның аумағында белгілі. Туралы осы 1970-х археологиялық раскопки - Талғардың городище кездестір- XI алты шахматты тұрпаттары бол- 1980-х жылдардың - ғасырдың XIII айғақтайтын.
Дейін XX ғасырдың қазіргі Қазақстанның аумағында шахматтар азғантай таратып жібер- болды. Бірінші шахматты үйірме, жергілікті зиялылардың өкілдерін біріктіруші, 1889 жылы дұрыс қалада туды.Шахматтың популяризациясының қатысу республиканың чемпионаттарында тыс Ратмирдың Холмова конкурсының 1950 жылы Евгений Васюкова және Ларисаның Вольперты ара 1957. Ара түп 1950-х жылдардың шахматты аулақтанулар спорт мектептерде ашық болды, республиканың ағарт- министрлігінің жоғарғы спорт ұсталығының республикалық мектептерінде. Небәрі шахматтарға свыше 400 школьников үйренді. Ара түп 1960-х жылдардың шахматтармен около 200 мыңдаған человек шұғылданушымын, СССР спортының шеберінің шамасын Ю. Никитин орындады, А. Носков, В. Мұратов, Середенконың В.
1965 жылы шебердің атағының