Шартты рай – іс-әрекеттің болу-болмау, іске асу-аспау мүмкіндігінің шартын көрсететін рай түрі. Етістікке -са, -се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: Жақсы оқысаң, кейін пайдасын көресің. Ертерек келсем, уақыт ұтамын.Қалау рай адамның ниеті, ықыласы, ынтасына қатысты ақпаратты білдіреді. Етістікке:1) -ғы, -гі, -қы, -кі жұрнағы мен тәуелдік жалғауы жалғануы және кел көмекші етістігініңтіркесуі арқылы; 2) -ғай, -гей жұрнағы, оған жіктік жалғауы жалғану арқылы; 3) -са, -сежұрнағы жалғанып, одан кейін игі сөзі мен еді көмекші етістігінің тіркесуі арқылы жаса-лады. Мысалы: білгім келеді, барса игі еді, көрсем екен, жеткізгейсің, т.б.Бұйрық рай іс-әрекетке қозғау салып, оның міндетті түрде орындалуын талап ете-ді. І жақта етістікке -айын, -ейін, -йын, -йін; Көпше түрде -айық, -ейік, -йық, -йік; ІІ жақтақосымша болмайды, көпше түрде -ыңдар, -іңдер, -ңдар, -ңдер; ІІІ жақта -сын, -сін қо-сымшаларының жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: Мен барайын. Сен бар. Сендербарыңдар. Ол (олар) барсын.2.Ашық райлы сөйлемдердің қай шақта тұрғанын ажыратыңдар.1955 жылдың 12 ақпанында ғарыш айлағын Қазақстанда тұрғызу турал1957 жылдан бері «Байқоңыр» әлемдегі тұңғыш әгоо бт таланты, ​