1)
• уладар, наз., м. р. -а. ◘ 1. той, хто валодае нечым, гаспадар нечага; уладальнік. уладар маёнтка. 2. той, хто карыстаецца неабмежаванай вярхоўнай уладай; той, каму ўсе падначальваюцца; рус. властелин. [падзішах: ] -я — уладар i жывых i ўсіх нежывых, я магу ўсё зрабіць, што надумаю, з ix. гаспадар я на скарбы ва ўсёй старане, дык на ліха яшчэ рамяство для мяне? у. д. 3. той, хто робіць моцны ўплыў на некага; рус. властитель. цяпер маймі скарбамі — думы-саколы, цяпер беларускай я песні ўладар. к-а.
•угоднік, наз., м. р., -а. ◘ 1. святы, які дагадзіў богу сваім бязгрэшным жыццём i слугаваннем людзям. у. караткевіч у рамане «каласы пад сярпом тваім» выкарыстаў паданне, у якім вытлумачваецца, чаму святы мікола-ўгоднік ушаноўваецца царквой i людзьмі двойчы на год, а касьян — толькі раз на чатыры гады. 2. разм. зневаж. той, хто імкнецца дагадзіць некаму; угодлівы чалавек.
•удава, наз., ж. р. ◘ жанчына, у якой памёр муж; якая не выйшла замуж пасля смерці мужа. па слоўку ўроняць два служакі. — няма ў нас пана, небаракі! — міхал гаворыць. — так, няма. жыві ўдава цяпер сама, — сказаў ксавэры задуменна. к-с.
•удалы, прым. ◘ 1. які завяршаецца ўдачай; паспяховы; рус. удачный. удалае падарожжа. 2. здатны на ўсё; спрытны, умелы; рус. ловкий. удалая гаспадыня. 3. смелы, адважны, храбры; хвацкі; рус. удалой. хлопец удалы.
2)
•абора ‘вяровачка для лапцей’ і абора ‘вялікае памяшканне для жывёлы; кароўнік’;
•. amber (‘бурштын’) і бел. амбар (як міжмоўная аманімія, але гэты прыклад лепш праверыць)
3)
•гаворка, гутарка, размова; звягня (разм.)
•ганьба, няслава, бясчэсце, сорам; сарамата, сарамота, сарамоцце (разм.); пляга (перан.)
•гаваркі, гаварлівы, гутарлівы, івы; гаманлівы, гаманкі, языкаты, языкасты, язычлівы, брахлівы (разм.) □ лёгкі на язык
•гандляр, купец, камерсант / гандлюе тайком, незаконна: спекулянт, перакупшчык, скупшчык / уласнік крамы: крамнік / скупшчык ануч і гандляр рознаю драбязою: анучнік, каравачнік (уст.)
сатырычны паказ вобразаў чыноўнікаў і высмеивание саслоўных забабонаў засиянковай шляхты ў п'есе «пінская шляхта»
тыповыя рысы судовых чыноўнікаў, якія разам з іншымі прадстаўнікамі царскай улады былі прысланы ў беларусь праводзіць палітыкурусіфікацыіпасляпаражэнняпаўстання 1863—1864 гг., увасоблены ў вобразах кручкова і пісулькіна. найбольш буйным планам пададзены ў п’есе вобраз кручкова, тыповага прадстаўніка царскага суда ніжэйшай інстанцыі. станавога прыстава яшчэ няма на сцэне, але ўжо складваецца пра яго ўяўленне як пра хабарніка. «абдзярэ, як ліпку», — гаворыць пра яго ціхон пратасавіцкі.«заўваж толькі — у яго і рукі даўжэй, як у другіх людзей. ты ведаеш яго прыпавесць: чырвонае-белае ўсё перадзелае», — зазначае куторга, з вуснаў якога затым гучыць трапная і дакладная характарыстыка юрыста ў прыпеўцы.
з’яўленне кручкова на сцэне, яго паводзіны, учынкі пацвярджаюць дадзеную яму шляхціцамі папярэднюю характарыстыку. пасля судовага пасяджэння, якое ўспрымаецца як пародыя на царскі суд, альпенскі яшчэ больш удакладняе характарыстыку кручкова: «не быў бы судовы чалавек! пабраў рублі ды яшчэ па капейкі сягае. у іх ўжо такая натура: без капеек і чвэрцяў, як без солі ў страну, ніяк не абойдуцца; капейкі і чвэрці — да скарбу, а рублі — сабе». заўважым, што альпенскі гаворыць не толькі пра кручкова, а пра ўсіх судовых чыноўнікаў, што падкрэслівае іхтыповасць. першакласны «абдзірала», чалавек нахабны, грубы, кручкоў усякую судовую справу разглядае як чарговую магчымасць асабістай нажывы. прыехаўшы на разгляд справы ціхона пратасавіцкага і івана цюхая-ліпскага, кручкоў не без задавальнення гаворыць свайму пісьмаводу пісулькіну, які не менш ахвочы дагрошай, чым яго начальнік: «тут, брат, нам харошае жніво». кручкова менш за ўсё цікавіць сутнасць справы, ён не імкнецца высветліць, хто вінаваты і на чыім баку праўда. галоўнае — абы было «страшна». дзеля гэтага станавы прыстаў пускае ў ход усе свае здольнасці. аўтар засяроджвае ўвагу на такой партрэтнай дэталі, як вусы. у час разгляду справы кручкоў строіць фурыёзную фізіяномію: адзін вус ставіць угору, другі ўніз. i гэта спрацоўвае. ціхон пратасавіцкі кажа жонцы: «жонка, а жонка! будзе бяда! паглядзі, у найяснейшай кароны вус адзін уніз, а другі ўгору задраўся. ідзі ты наперад ды пакланіся яму».
[page]
пачуццё страху, якое глыбока ўкаранілася ў свядомасць ва-колічнай шляхты, робіць кручкова некаранаваным каралём, вярхоўным суддзёю глухога пінскага павета. прыстаў кручкоў для пыхаватай шляхты ні болып ні менш — «найяснейшая карона». паважлівым зваротам драматург нібы падкрэсліваў сувязь паміж судовым кручкатвбрам, які наводзіў страх на ўвесь пінскі край, і самадзержцам, што трымаў такім самым чынам аграмадную імперыю.
для кручкова не існуюць такія паняцці, як справядлівасць, сумленнасць. яго дзейнасць падпарадкавана эгаістычным памкненням нажывацца. ваколічная шляхта гэта ведае. не паспеў ён яшчэ пачаць разгляд справы, як кожны з бакоў, уцягнутых у судовы разбор, нясе хабар. кручкоў успрымае гэта як належнае, і тут жаўсё было спакавана «харашэнькаў возе». пры разгля-дзе справы на шляхту так і сыплюцца розныя штрафы. але вяршыня кручкатворства станавога прыстава — дэкрэт. адчуваючы сваю беспакаранасць, усёдазволенасць, крывадушны і здольны на махлярства, нахабны і хітры, кручкоў прыдумляе свае законы, выкарыстоўваючы іх дзеля ўласных мэт. для кручкова, «судовага чалавека», прадстаўніка закону, не існуе законаў, бо дзейнічае ён у дзяржаве, якая заснавана на беззаконні, ашуканстве, хабарніцтве. прыстаў, надзелены ўладай, не лічыць патрэбным захоўваць нават знешнюю форму правасуддзя. у час адначасовага следства і суда, са спасылкай на толькі што прыдуманыя указы і дэкрэты, з адкрытым хабарніцтвам на сваю карысць, ён аб’яўляе вінаватымі нават тых, хто ніякіх адносін да справы не мае.
важным сродкам характарыстыкі кручкова з’яўляецца яго мова. 3 аднаго боку, з дапамогаю мовы кручкоўстварае атмасферу страху. у час так званага «разбірацельства» мова прыстава насычана мноствам юрыдычных тэрмінаў, спецыфічных слоў і выразаў, канцылярызмаў, спасылак на законы і указы, на царскія імёны. i нельга не адзначыць, што такой манерай маўлення ён дасягае сваёй мэты. руска-беларуская трасянка не дае мажлівасці шляхце многае зразумець у выказваннях кручкова і паглыбляе страх. 3 дрўгога боку, калі той самы прыстаў вядзе гаворку не ў час суда, то яго маўленне нічым не адрозніваецца ад мовы беларускага селяніна, хіба што няшчырасцю, крывадушнасцю.
падрабязней:
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Сачыненне на тэму "аписать свой пакой"
у нашай трохпакаёвай кватэры больш за ўсё мне падабаецца мая пакой. хоць яна не вельмі вялікая, і адчуваю сябе ў ёй лёгка і свабодна. большую частку часу я праводжу за сваім пісьмовым сталом, які стаіць каля акна. акно ў пакоі адно не вельмі вялікае. затое з шырокім падваконнікам, на якім стаяць у збанках кактусы. я вельмі люблю за імі заляцацца. справа на стале стаіць настольная лямпа. злева ляжаць сшыткі, стаяць падручнікі шэраг. тут жа ляжыць кніга, якую я ўвесь час чытаю, - «зоркі вялікага футбола».я даўно захапляюся футболам. таму ў маім пакоі ўсюды партрэты вядомых істаў. а вялікі плакаце істамі зборнай украіны вісіць на сцяне побач са сталом.а яшчэ я магу гадзінамі сядзець за кампутарам, які стаіць на адмысловай падстаўцы ў куце пакоя.злева ўздоўж усёй сцяны - вялікі кніжны шафу. у шафе ёсць стэлажы з адкрытымі і зачыненымі палічкамі. на паліцах стаяць кнігі. гэта збору твораў класікаў рускай, украінскай і зарубежнай літаратуры. стаяць кнігі пра спорт, гістарычная літаратура, даведнікі і энцыклапедыі, а таксама ўсе выдадзеныя ў нас кнігі говарда аб конан, маім любімым герою. на стэлажах з зачыненымі паліцамі я захоўваю шахматы, іно і іншыя настольныя гульні. там знаходзіцца мой спартыўны інвентар. там жа ляжыць гадавая падпіска часопіса «фугбол».справа ад уваходнай дзвярэй стаіць канапа-ложак, дзе я адпачываю. поддиваном ляжаць гантэлі, футбольны мяч. на сцяне побач сдиваном вісіць вялікі прыгожы дыван. на падлозе таксама лежитковер. у маім пакоі заўсёды чыста і ўтульна.