Есімдік есім сөздердің: зат есім, сын есім, сан есімнің орнына қолданылып, соларды нұсқап, меңзеп, сілтеп көрсетеді. Есімдіктер орынбасар сөздер деп те аталады.
Есімдіктер мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді: 1) жіктеу есімдігі; 2) сілтеу есімдігі; 3) сұрау есімдігі; 4) өздік есімдігі; 5) жалпылау есімдігі; 6) болымсыздық есімдігі; 7) белгісіздік есімдігі.
1. Жіктеу есімдігі заттық ұғыммен байланысты қолданылады. Олар: мен, сен, сіз, біз (біздер), сендер, сіздер, олар. Жіктеу есімдіктері үш жақта, жекеше және көпше түрде қолданылады.
2. Сілтеу есімдігі нұсқау, мегзеу, көрсету мағыналарын білдіретін бұл, сол, ол, осы, осынау, сонау, анау, ана, мына, әне, міне, мынау деген сөздер.
3. Сұрау есімдігіне жауап алу мақсатымен қойылған сұрау мәнді сөздер жатады. Олар: кім? не? қандай? қай? қанша? неше? нешеу? нешінші? қайда? қайдан? қалай? қашан? қайдағы? т.б.
4. Өздік есімдігіне әр тұлғада түрленіп қолданылатын өз деген бір ғана сөз жатады. Өз есімдігі түрленіп тәуелденіп: сенің өзің; көптеліп: өздері; септеліп: өзімнің түрінде қолданылады.
5. Жалпылау есімдігіне жалпылау, жинақтау мағынасын білдіретін бәрі, барлық, бар, барша, бүкіл, күллі, бүтін, түгел, тегіс деген сөздер жатады.
6. Болымсыздық есімдігіне ештеңе, ештеме, ешкім, ешбір, ешқашан, ешқандай, ешқайдан, ешқайда, дәнеңе, дәнеме деген болымсыздық мағынаны білдіретін сөздер жатады.
Болымсыздық есімдіктері еш сөзімен бір, кім, қашан, қайдан, қандай деген есімдіктердің бірігуі арқылы жасалып, бірге жазылады: ешбір, ешқашан, ешқандай, ешкім, т.б. Ал еш сөзі басқа сөздермен (зат есімдермен) тіркесіп келгенде, бөлек жазылады: еш адам, еш оқиға, еш кітапта, еш жерде, еш уақытта, еш мүмкіндік, еш ата-ана, т.б.
Болымсыздық есімдіктерінің ерекшеліктері:
1. Ешкім, ештеңе, ештеме, дәнеңе, дәнеме, ешқайсысы деген болымсыздық есімдіктер сөйлемде зат есім орнына қолданылып кім, не? деген сұраққа жауап берсе – бастауыш қызметін атқарады.
2. Ешқашан, ешқайда, ешқайдан есімдіктері мезгілдік, мекендік мәнде жұмсалып, пысықтауыш болады.
3. Ешқандай есімдігі қандай? сұрағына жауап беріп, заттың сынын білдіріп, анықтауыш қызметін атқарады.
Мысалы: Іздегені ешқайда (қайда?) болмай шықты. Ешқайсысы (кім?) кешіккен жоқ. Ешқашан (қашан?) өтірік айтпа.
7. Белгісіздік есімдігі – затты, сындық белгіні, сан мөлшерді жорамалдап, тұспалдап көрсететін сөздер. Белгісіздік есімдігіне: бір, біреу, кейбір, кейбіреу, әрбір, әрбіреу, қайбір, қайбіреу, біраз, бірдеме, бірнеше;
әлде, әлдекім, әлдене, әлденеше, әлдеқалай, әлдеқашан, әлдеқайда, әлдеқайдан; әр, әркім, әрне, әрқашан, әрқандай, әрқайсысы, әрбір, әрбіреу, кімде-кім деген сөздер жатады.
Белгісіздік есімдіктерінің ерекшеліктері:
1. Әлде, әр, кей, қай, бір сөздері басқа біреу, кім, не, бір, қашан, қалай, қайда, аз есімдіктерімен тіркескенде бірге жазылады: әлдебіреу, әркім, біраз, әрқалай, т.б.
Басқа сөз таптарымен тіркескенде бөлек жазылады: кей күні, бір бала, әр адам, т.б.
2. Біреу, кейбіреу, қайсыбіреу, бірдеме, кімде-кім, әркім, әрне, әлдене белгісіздік есімдіктері зат есім орнына жұмсалып, сөйлемде бастауыш болады. Әркім (кім?) өз ойымен отыр. Әрқайсысы (кім?) әртүрлі пікір айтты.
3. Қайсыбір, кейбір, әр, әрбір, қайбір есімдіктері сын есім орнына жұмсалып, сөйлемде анықтауыш болады. Кейбір (қай?) оқиға еш ұмытылмайды. Әрбір (қай?) адам өзі үшін жауап береді. Бірнеше (қанша?) оқушы әңгімелесіп тұр.
4. Әрқашан, әрқалай, әлдеқашан, әлдеқалай, әлдеқайда, әлдеқайдан есімдіктері үстеу мәнінде жұмсалып, сөйлемде пысықтауыш қызметін атқарады. Әрқашан (қашан?) шындықты айту керек. Әлдеқайдан (қайдан?) бір дыбыс естілді.
Есімдіктер – есім сөздердің орнына жүретін сөз табы болғандықтан, көптеліп те, жіктеліп те, тәуелденіп те, септеліп те қолданылады.
Объяснение:
Этика - философская дисциплина, предметами исследования которой являются нравственность и мораль. Первоначально смыслом слова этос было совместное жилище и правила, порождённые совместным проживанием, нормы, сплачивающие общество преодолению индивидуализма и агрессивности. По мере развития общества к этому смыслу добавляется изучение совести, добра и зла, сочувствия, дружбы, смысла жизни, самопожертвования и так далее. Выработанные этикой понятия - милосердие, справедливость, дружба, солидарность и другие, направляют моральное развитие социальных институтов и отношений. В науке под этикой понимают область знания, а под моралью или нравственность - то, что она изучает. В живом языке это разграничение пока отсутствует. Термин «этика» иногда употребляется также для обозначения системы моральных и нравственных норм определённой социальной группы.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
φ(С2Н6)=0,05 або 5%; φ(СО2)=0,03 або 3%; φ(N2)=0,02 або 2%.
Знайти: V(повітря)-?
Розв'язування:
У кисні будуть горіти тільки два гази суміші, тому знайдемо об'єми метану і етану у суміші природного газу.
Об'ємна частка речовини (φ) - це відношення об'єму речовини до об'єму суміші: φ(речовини)=V(речовини)/V(суміші), звідси V(речовини)=φ(речовини)•V(суміші).
V(CH4) =φ(СН4)•V(CH4;C2H6;CO2;N2)= 0,9•200м3=180 м3 = 180 •103 л.
V(C2H6)=φ(С2Н6)•V(CH4;C2H6;CO2;N2)= 0,05•200м3=10 м3 = 10 •103 л..
Об'єм кисню, який потрібен для спалювання цих об'ємів метану і етану можна знайти трьома способами (Примітка. Найкраще розв'язувати другим або третім способами, які будете вивчати через декілька уроків).
І спосіб.
Запишемо рівняння реакції горіння метану і етану.
180•103 л х л
СН4 + 2О2 → СО2 + 2Н2О
22,4 л 44,8 л
10 •103 л у л
2С2Н6 + 7О2 → 4СО2 + 6Н2О
44,8л 156,8л
Над формулами речовин записуємо дані, що є за умовою задачі.
Мольні співвідношення речовин показують коефіцієнти рівняння. За н.у. 1 моль газу займає об'єм 22,4 л, тому 2 моль газу - 44,8 л, а 7 моль - 156,8 л.
Записуємо під формулами речовин у рівняннях реакції.
Складаємо дві пропорції та розв'язуємо їх.
Пропорція для обчислення об'єму кисню, який потрібно взяти для спалювання метану об'ємом 180•103 л.
180•103 л / 22,4 = х л / 44,8 л, звідси х=180•103 л •44,8 л/ 22,4л =360•103 л.
Пропорція для обчислення об'єму кисню, який потрібно взяти для спалювання етану об'ємом 10•103 л.
10 •103 л / 44,8 л = у л / 156,8 л, звідси у=10•103 л •156,8 л/ 44,8л =35 •103 л.
Отримали, що при згорянні суміші природного газу витратиться кисню:
V(О2)= х + у = 360 •103 л + 35 •103 л = 395 •103 л.
Перераховуємо об'єм кисню на об'єм повітря (кисню в повітрі 21%).
Отже, 395•103 л О2 - 21%
х л повітря - 100%
х = (395 • 103 л • 100%) : 21% = 1881•103 л.
Відповідь: V(повітря)=1881•103 л
ІІ спосіб.
Запишемо рівняння реакції горіння метану і етану.
СН4 + 2О2 → СО2 + 2Н2О
2С2Н6 + 7О2 → 4СО2 + 6Н2О
За рівнянням реакції під час згоряння метану об'ємом 180•103 кисню витрачається у 2 рази більше (V1(О2):V(CH4)=2:1),
тому V1(О2)=V(CH4)•2=180•103 л •2=360•103 л.
За рівнянням реакції під час згоряння етану об'ємом 10•103 кисню витрачається у 3,5 рази більше (V2(О2):V(C2H6)=7:2=3,5:1), тому V2(О2)=V(C2H6)•3,5=10 •103 л •3,5 =35 •103 л.
Отримали, що при згорянні суміші природного газу витратиться кисню:
V(О2)=V1(О2)+V2(О2)=360 •103 л + 35 •103 л = 395 •103 л.
Перераховуємо об'єм кисню на об'єм повітря (кисню в повітрі 21%).
Отже, 395•103 л О2 - 21%
х л повітря - 100%
х = (395 • 103 л • 100%) : 21% = 1881•103 л.
Відповідь: V(повітря)=1881•103 л
ІІІ спосіб.
Запишемо рівняння реакції горіння метану і етану.
180•103 л х л
СН4 + 2О2 → СО2 + 2Н2О
1 об'єм 2 об'єми
10 •103 л у л
2С2Н6 + 7О2 → 4СО2 + 6Н2О
2 об'єми 7 об'ємів
Для складання пропорцій скористаємося законом об'ємних відношень газів (ЗАКОН ГЕЙ-ЛЮССАКА: об'єми газів, що вступають у реакцію, відносяться один до одного та до газоподібних продуктів реакції як невеликі цілі числа).
Пропорція для обчислення об'єму кисню, який витратиться на згоряння метану об'ємом 180 •103 л.
180•103 л / 1 = х л / 2, х = 180•103 л•2/1=360•103 л.
Пропорція для обчислення об'єму кисню, який витратиться на згоряння етану об'ємом 10 •103 л..
10•103 л / 2 = у л / 7, у = 10•103 л •7/2=35•103 л.
Отримали, що при згорянні суміші природного газу витратиться кисню:
V(О2)= х + у = 360•103 л + 35•103 л = 395•103 л.
Перераховуємо об'єм кисню на об'єм повітря (кисню в повітрі 21%).
Отже, 395•103 л О2 - 21%
х л повітря - 100%
х = (395 • 103 л • 100%) : 21% = 1881•103 л.
Відповідь: V(повітря)=1881•103 л