Музыкалық сауаттылық деген не ​

Музыкалық қабілетті дамыту жолдары тұтас алғанда музыкалық оқытудың міндеттеріне сай болуы керек. Көркемдік талғамы бар, музыканы сүйетін, оны жанымен түсінетін , музыкалық өмірге белсенді адамды дайындау – мектептің міндеті. Сабақта қолданылатын музыкалық материалды таңдай білудің маңызы зор. Өйткені сол шығарма арқылы балалар өмірдің сан – қилы оқиғаларымен мағлұмат алып, музыкалық материалдар уақыт өткен сайын өзгеріп, толықтырылып отырады.

Халқымыздың музыка тілін терең түсінетіндігі ел арасында ертеден-ақ аңыз болып тараған. Оған мысал ретінде халық күйі «Ақсақ құлан», Саймақтың «Сары өзені» т.б. көптеген аңыз-күйлерді алуға болады. Бүгінгі таңда музыка мамандарының алқында тұрған мәселелердің бірі – музыканың құдіретін терең түсініп, оның өзіне рухани азық етіп, адам өмірін нұрландыруға ат салысатын музыкалық білімді азамат етіп тәрбиелеу. Ал, оның түп тамыры, негізгі – музыканы қабылдай білуде жатыр.

Баланың музыка тыңдауға, тыңдай отырып, оны саналы түрде қабылдауға баулу, музыка тәрбие беру жұмысының күрделі міндеттерінің бірі. Өйткені, ол оқушының музыкалық мәдениеттілігін қалыптастырудың алғышарты болып есептеледі. Музыкалық қабылдау – музыка сабағында қолданылатын іс-әрекеттердің кез-келген түрінің іргетасы, бастапқы нүктесі ретінде қалыптастырылады. Кез-келген түрі деп отырғанымыз – музыка тыңдау, нота сауаттылығы, ырғақтық-музыкалық қимылдар, балалар шығармашылығы. Бағдарлама бойынша музыканы қабылдай білу дегеніміз – жалпы білім беретін мектепте балаларға музыкалық тәрбие беру негізі.міне, сондықтан да баланы музыканы қабылдай білуге тәрбиелеу, оның заңдылықтары музыка пәні сабағының басты назарында болуы тиіс.

Музыканы қабылдау – барынша күрделі процесс. Оған арқау, негіз болатын нәрселер-шындықтың көркемдік бейнесін, сәулесін сезіне, ести және толғана білу. Музыка тұтас күйінде, өзінің мәнерлік құралдары әсер етеді. Ал бұл дегеніміз, -ладогармониялық қалып, тембр, арқын, динамика, метроритм. Олар шығармалардың мипатын, көңіл-күйін жеткізеді.

Халықтың ғасырлар бойында жасаған мұрасының сап алтындай маржаны – музыка. Халық музыкасы – уақыт сынан төтеп беріп, өзінің өміршеңдігін дәлелдеп келеді. Халықтың әлеуметтік өміріндегі мәні зор, нақышы көмескі тартпаған мәңгілік рухани дүниемізді тәрбиелеуде оның орны ерекше. Бұл өнермізді ойшыл даналар жоғары бағалаған. Ұлы Абай:

Туғанда дүние есігін ашады өлең,

Өлеңмен жер қойнына кірер денең – деп.,

Музыканың адам тағыдырындағы қызметін мейлінше дәл сипаттаған. Ал, С.Торайғыров патша өкіметіне: “Әнімді алдың – сәнімді алдың, сәнімді алдың – жанымды алдың” деген еді. Шәкәрім атамыз:

Ән мен күйдің тілі – күн,

Ұқпасаң ол – саған мін – деп жазды,

Қазақ халқы өнерді сыйлай, қадірлей білген. “Жігітке өнер де өнер, өлең де өнер”, “Ақылың болса жыр тыңда”, “Өнерді сыйлаған өрге шығады, дәстүрін сыйлаған төрге шығады”, – дейді халық.

Музыканың бұрынғы және бүгінгі байлығын сөз еткенде, олардың 3 түрлі айрықша сипатын бөліп айтуға болар еді.

Біріншіден, ән мен күй – өмір құралы. Халық саздарында елдің бастан кешкен алуан түрлі оқиғаларының, тұрмыс кәсібінің, салт-дәстүрінінің іздері жатады. Мәселен, ер жігіттің қанаты, айнымас сергі жүйрік ат, табиғат көріністері, т.б.

Екіншіден, ән мен күйдің бір ерекшілігі – жамағат көпшілікті тәрбиелеу құралы болуында. Әндерде дүниедегі жақсылық атаулы: адамгершілік, әділдік, ер лік, табандылық, мейірімділік сепіні баса айтылса, кейде керісінше кісі атына лайықсыз көріністер: жасандылық, мансапқорлық, опасыздық, күншілдік секілді жайлар таңбаланады.

Үшіншіден, әндердің өмірді көркемдікпен тану, тыңдаушыға эстетикалық ләззат беру қызметі зор. Халық өмірдің қарапайым құбылыстарын биік бейнелерге бөлеп сиаттайды. Сұлу қыз, ер жігіт, адал дос, қыран құс, күркіреген өзен, заңғар тау, жасыл орман, кең жайлау, сары дала, айдын – көл бәріән-күйлерінің тақырыбы болып табылады.

Әр ұлттың музыкалық таланты мен арнасы әр түрлі уақытта өсіп, дамып жетіледі. Бұлардың даму кезеңі де өмірдің өзі туған сезімдерге байланысты. Музыкада әр қоғам өз көрінісімен ұлттық бояу, бейне арқылы көзге елестеп, сезімге әсер етіп жатады.

“Музыка тыңдатпайынша, тәрбие беру, балалық шақтың өзінде адамның сүйіп тыңдайтын ән-күйлерінсіз тәрбие беру деген – менің басма қонбайтын нәрсе” – деп В.В.Сухомлинский тәрбие саласына өнердің алатын орнын ерекше бағалап өз пікірін осылай айтады.

Легенда о птице Семруг

Жила однажды в мире птица. Не простая – волшебная. Персы и узбеки называли её Симург, казахи - Самурык, татары - Семруг.

И жила та птица на вершине самой высокой горы. Настолько высокой, что ни пешие, ни конные путники не могли достичь её вершины, сколько бы ни поднимались. Никому не было дано увидеть Семруга – ни зверю, ни птице, ни человеку. Знали лишь, что оперение его прекраснее, чем все земные восходы и закаты, вместе взятые. Когда-то, пролетая над далёкой страной Китай, уронил Семруг одно перо - и весь Китай оделся сиянием, а сами китайцы превратились в искусных живописцев. Семруг был не только блистательно красив, также и мудрость его была бескрайней, как океан.

Однажды все птицы земли слетелись на общий туй, чтобы вместе веселиться и радоваться жизни. Но праздника не получилось: попугаи стали ругаться с сороками, павлины ссориться с воронами, соловьи – с орлами, рябчики с утками… От этой великой ссоры поднялся в мире такой шум и гам, что с деревьев послетали все листья, а звери, испугавшись, попрятались в норы. Мудрый удод три дня махал крыльями, успокаивая разбушевавшихся птиц. Наконец, они поутихли и дали ему слово.

«Не годится нам тратить время и силы в раздорах и распрях, – молвил он. – Надобно выбрать среди нас шаха, кто руководил бы нами и своим веским словом прекращал бы любые ссоры». Птицы согласились. Но вот вопрос: кого выбрать главным? Они вновь стали препираться и чуть было не подрались, но у мудрого удода уже было решение. «Полетим к Семругу, – предложил он, – и попросим его стать нашим шахом. Кому, как не ему, наипрекраснейшему и наимудрейшему на земле, быть нашим повелителем?» Слова эти так понравились птицам, что тотчас собрался большой отряд желающих отправиться в путь.

Стая, огромная и чёрная, как туча, взмыла в небо и направилась к самой высокой в мире горе на поиски сиятельного Семруга. Птицы летели день и ночь, без перерывов на сон и еду, выбиваясь из последних сил, и наконец достигли подножия вожделенной горы. Здесь им предстояло отказаться от крыльев и пойти пешком – взойти на ту вершину можно было лишь путём страданий.

Сначала горная тропа привела их в Долину Исканий, где погибли те птицы, чьё стремление достичь цели было недостаточно велико. Затем пересекли Долину Любви, где остались лежать бездыханными страдавшие от неразделённой любви. В Долине Познания полегли те, чей ум не был пытлив, а сердце не открыто новому.

В коварной Долине Безразличия пало больше всего птиц – все, кто не смог уравнять в своём сердце горе и радость, любовь и ненависть, врагов и друзей, живых и мёртвых.

Оставшиеся попали в Долину Единения, где каждый ощутил себя – всеми и все – каждым. Возрадовались усталые птицы, вкусив сладость единения. Но рано!

В сотрясаемой грозами Долине Смятений смешались день и ночь, быль и небыль. Всё, что птицы с таким трудом познали за долгое путешествие, было сметено ураганом, и в душах их воцарились пустота и безнадёжность. Проделанный путь явился им бесполезным, а прожитая жизнь – потерянной. Многие пали здесь, сражённые отчаянием. В живых осталось тридцать самых стойких. С опалёнными перьями, истекающие кровью, смертельно усталые доползли они до последнего дола.

А там, в Долине Отрешения, ждала их лишь бескрайняя водная гладь, а над нею – вечное безмолвие. Далее начиналась Страна Вечности, куда нет входа живым.

И поняли птицы, что достигли чертогов Семруга, а по растущей в сердцах радости почувствовали его приближение. Глаза их сомкнулись от наполнившего мир яркого света, а когда раскрылись – узрели лишь друг друга. В этот миг они постигли суть: они все – и есть Семруг. И каждая по отдельности, и все вместе.

Объяснение:

Говорят, что растет в бескрайней степи огромный тополь, дерево жизни - Байтерек.

Вечная птица Самрук, закрывая небо крыльями, летит к Байтереку, чтобы, укрывшись в высокой кроне, отложить золотое яйцо — Солнце, дарующее всему живому свет и тепло, жизнь и надежду.

А внизу, у корней дерева, ждет своего часа голодный дракон Айдахар, жаждущий поглотить яйцо и тем самым сменяя день на ночь, лето на зиму.

Дракон всякий раз пожирает светило. Но птица Самрук снова и снова прилетает к дереву и откладывает яйцо. И нерушимой остается борьба Света и Тьмы, Дня и Ночи, Лета и Зимы, Добра и Зла.

Такова философия этой легенды о Байтереке и золотом яйце, которое удерживают в кроне тянущиеся вверх ветви, символизирующие разные народы, нации и религии.

Монумент "Байтерек" воздвигнут в столице Казахстана - городе Астана и поправу стал визитной карточкой города и нового Казахстана.