Жасында әдеп үйренбеген кісіден өскен соң қайраң жоқ комек керек болып тур

Комек керек болып турса айтсай талдай ма текст курау ма . Вообще не понятно, не могу понять.

Шағалалытеңіз — Солтүстік Қазақстан облысы Аққайың, Тайынша аудандары жеріндегі көл. Қиялы ауылынан 11 км оңтүстік-шығыстағы қазаншұңқырда орналасқан. Теңіз деңгейінен абсолюттік биіктігі 135,6 м.Ауданы 267,36 км2, ұзындығы 42,9 км, ең енді жері 12,5 км, орташа тереңдігі 1,5 м, ең терең жері 3,1 м, су жиналатын алабы 10900 км <sup2. Түбі лайлы, балшықты — қалыңдығы 1 метрге жетеді. Көлге Шағалалы өзені құяды. Қазіргі кезде негізінен ағынсыз, тек суы мол жылдары Шағалалытеңізден Ақбас көліне қарай ағын байқалады. Суының минералдығы көктемде 0,6 — 0,8 г/л, жазда 0,9 — 1,0 г/л, қыста 2,0 — 2,5 г/л.Көл айдынының 60-70%-ын қамыс, құрақ, тағы басқа су өсімдіктері жайлаған. Батыс және солтүстік жағалары жарқабақты, биіктігі 4-7 м, шығыс және оңтүстік жағалары жайпақ, айналадағы ортамен тұтасып кеткен. Оңтүстік жағалауы батпақты. Суы шаруашылық мұқтаждықтарға пайдаланылады.[1][2]

Өнер-білім бар журттар тастан сарай салғызды (Ы. А.). Жазғытурым қалмайды қыстын сызы, Масатыдай қулпырар жердін жузі (А.). Енді бугін қарасам, Айналам бақытты келе жатыр. Бірімен-бірі туысқан, Қол устасқан ел жатыр (Ж. Ж.). Бул сөйлемдердегі салғызды, қалмайды, қулпырар, жатыр етістіктері мезгіл (шақ) мағынасын білдіруі жағынан бірдей емес. Салғызды, деген салғызу кимылынын сөйлеп турған саттен бурын болып кеткенін білдірсе, қалмайды, қулпырар етістіктері қалмау, қулпыру қимылдарынын алі болмағанын, сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын, ал жатыр етістігі бұл қимылдың сөйлеп тұрған сәтте болып отырғанын білдіріп тұр.