Сделайте сокращение для пересказа произведения төле би мен түлкі үйсн төле би кіші жұз алшын әйтеке би ге қонаққа келіпті .әйтеке жақсы қарсы алмапты, жатқан орынынан да тұрмапты . төле өкпелеп қайтып кетіпті . артынан әйтеке сұрастырса , іздеп келген атақты ұйсын төле би екен .қалай қайыруды білмей : шақырыңдар түлкіні , бір қайырса сол қайырар , біреу әңгімелесіп отырғанда сол ақырын сөз тіңдәп өтіріуші еді .- депті әйтеке . рұқсат етсеңіз , барайын , _ дейді түлкі деген . салыт атқа мынып , алдынан орғытып шығып , сәлем беріпті де , соз тыңдап жүріп отырыпты . бір кезде төле : __ ай , , жол болсын ! _дейді . _ ә ли болсын, _ дейді . _ рұқсат етсеңіз , бір сұрағым бәр еді . _ ұш жұз кім ? __ қазақтың ұш , үшеуі ағайынды . __ ағайынды кісы өкпелессе , немен тарқайды ? __ ағайын өкпесі аса зілді бөлмәйді . бірін -быры сағынысып корыумен -ақ тарқайды . _ ерлі -зайыпты кісі окпелессе немен тарқайды ? __ өләр күндіз осекпен араздасады, түнде тосекпен татуласады . __ ағасы інісіне өкпелесе ші ? __ < < ініні зордан , ағаны бордан > > дегенғой , іні тәс , аға бос болады _ деген екен төле . __ торелыгіңызге қулдық , ата ! ініңізге өкпелеп елге қайтып бара жатыр екенсіз , райдан қайтып қонақ болып , қайтұыңызды сұрай келдім , __ дейді түлкі . __ бетің қайтпаған екенсің , бір ашыуымды байладым деп , төле би кейын бұрылған екен сонда .

Ты пасматри вславарь казанских я зыков патом 5 в дневнеке

Сөздердің тура мағынасы - сөздің таза лексикалық ұғымының сөзде бейнеленуі.

Сөз мағынасы - заттың, нәрсенің, сапаның, қатынастың, қимыл-әрекеттің, қалыптың, шындықтың басқа да құбылыстардың сөз арқылы бейнеленуі. Сөз мағынасы әдетте екі түрлі болып келеді: сөздің грамматикалық мағынасы және сөздің лексикалық мағынасы. Сөздердің тура мағынасы лексикалық мағынаға тікелей байланысты. Лексикалық мағына көп жағдайда жалпылық қасиетке ие болады. Мәселен, күлді, ашуланды, қуанды деген сөздерді "адамның психологиялық жайына қатысты жайдың етістік арқылы берілуі" деуге келеді, бірақ ол сөздердің әрқайсының өздеріне лайықты нақтылы ерекшеліктері бар: бірі екіншісіне қарама-қарсы (күлді—ашуланды), бірі үшіншісімен мағыналас (күлді-қуанды). Ол айырмашылықтар сол сөздердің тура мағынасы арқылы білініп тұр. Сондай-ақ зымырады, жүгірді, аяңдады дейтін сөздердің бәрі де қозғалысты танытқанымен, біреуінде эмоциональдық реңк (зымырады) басым, екіншісі қозғалыстың бәсеңдігін (аяңдады) көрсетеді. Мұндай нақтылық та сол сөздердің тура мағынасының арқасында мүмкін болып отыр. Сөздердің тура мағынасын тек етістік сөздермен ғана түсіндіріп қоймай, есім сөздермен түсіндірудің көптеген мысалдары бар. Үй, пәтер деген сөздердің тура мағыналары арқылы олардың айырмашылығын әркім ажырата алар еді. Сол сияқты, қара деген бір ғана негізгі сөздің тура мағынасының өзінде бірнеше ұғым тұрады. Біз есімдігін бірінші жақтың көпше түрінде де, сыпайылық мағынасында (әсіресе, ғылыми еңбектерде) жекеше түрде де қабылдауға болады.[1][2]

Ауыспалы мағына — сөздің қолданылуы барысында пайда болатын туынды мағынасы. Этимологиялық тұрғыда ол негізгі (тура) мағынадан өрбиді. Ауыспалы мағынаның жасалуына бір зат пен екінші бір заттың, бір құбылыс пен тағы басқа құбылыстың форма, сыртқы түр, түс ұқсастығы, қызмет сәйкестілігі негіз болады. Мысалы, “түзу ағаш үйге тіреу, түзу жігіт елге тіреу” (мақал) деген сөйлемде тіреу сөзі алғашқысында негізгі (тура), екіншісінде ауыспалы мағынада, қолданылған.[1] Сөздің ауыспалы мағынада қолданылу тәсілдеріне метафора, метонимия, меңзеу, қызмет бірлігі т.б. жатады. Сөздердің қызмет бірлігі бойыншаауыспалы мағынада қолданылуы олар бейнелейтін заттар мен құбылыстардың тұлғасы, түрі мен түсі, басқа да белгілері жағынан әр түрлі бола тұрып, атқаратын қызметтері бір болуына байланысты. Мысалы: жүру сөзі кезінде бір ғана мағынада қолданылып, кейін түрлі қозғалыс түрлерінің бәрінің атауына айналған.

2 тапсырма

-Олжас,аспанның түсі неліктен көк екенін білесің бе?

-Жоқ. Шынында да,не себепті олай?

-Аспан бізді қоршап тұратын ауадан тұрады.Бірақ басты шалқайтып,көкке көз тіксек,жүзін бұлт торламаған,ашық аспанның түсі көк екенін көреміз.

-Бекбау,оның сыры неде екен,ә?

-Күннің шапағы қызыл,сары,жасыл,көк,қою көк секілді түрлі түсті болады.Осындай алуан түсті сәуле қалың ауа қабыты арқылы таралғанда,ауа сәулені ыдыратып,шашыратады.Бірақ көк түс барлығынан көбірек бөлінеді, себебі ауа қысқа толқынды сәулелерді жақсырақ шашыратады.