ответить на вопросы . 1-киелі сандар дегеніміз не? 2-қандай киелі сандарды білесіңдер? 3-қазақ салт-дәстүрінде сандар қалай қолданылады? 4-өздерін қандай сандарды ұнататындар? 5-жеті аталарыңды білесіңдер ме? 6-жеті қазынаға нелер жатады?

1 Киелі сандардың қасиеті Қазақ киеге үлкен мән берген халық. Табиғаттың кейбір апаттарын, отты, кейбір жануарлар мен құстарды, көшпелі тұрмысқа қажетті заттарды киелі деп қастерлеген. Сондай-ақ қазақ халқының өмірінде түрлі мәнді ерекше сипат бере отырып жиі қолданылатын сандар тізбегі көп. «3, 7, 9, 40» сандар тізбегін өзіміздің салт-дәстүрімізден, ырым - тыйымдарымыздан, нақыл сөздерімізден, мақал-мәтелдерімізден анық көруге болады. Біз бүгін сандар әлеміне саяхат жасаймыз. Бұл саяхатта біз көптеген сандардың сырларын ашып, олардың қасиеттерінің пайда болу кезеңін тамашалаймыз. Жан жағымызға қарасақ сандар тек қана математика емес, тағы басқа көптеген ғылымдарда маңызы зор. Қарап отырсақ, осы қарапайым 10 цифр болмаса, біз телефон да соға алмаймыз. Жалпы таным проблемасымен байланысты ескілікті наным-сенім түрлерінің тілдік көріністері, әсіресе сан атауларымен келген тұрақты сөз оралымдарында өте көп кездеседі. Байырғы кездерде халық әр алуан құбылысқа нәзік бақылау жасай келіп, олардың ортақ қасиеттері мен сипаттарын санмен түйіп, санамалап айтып отырған. Наным-сенімге қатысты «киелі ұғымдар» негізінде пайда болған құбылыс. Сан атауы сәбидің ана құрсағында болу уақытымен байланысты ерекше қолданысқа ие болған. Сандар а ң ертедегі өмірінде уақыт өлшемі, көлемдік өлшемі жағынан ерекше қызмет атқарған. Мысалы, о баста бескүндік апта, бертін келе жеті күндік апта болған. Сан есімдердің фразеологиялық бірлік жасаудағы деңгейі бірдей емес. Біріншіден, есептік сан есімдер жиі қолданылады. Екіншіден, сан атаулының бәрі бірдей қолданылмайды. Атап айтсақ, ерекше мәнде қолданылатын «төрт», «жеті», «тоғыз», «қырық» сандары. Сан есімдердің ішінде кейбір сандар сандық мәнімен қатар басқа мағынада қолданылуымен ерекшеленеді. Бұндай жағдай, әсіресе осы сандардың тұрақты тіркестерде, аңыз-әңгімелерде, жыр-дастандарда, салт-дәстүрлерде және басқа дүниетанымға байланысты қолданылғаны көзге анық түседі. Сонымен бірге бұл құбылыстың тарихы да арыда жатқаны байқалады. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 сандарының қадір-қасиетін біле отырып, әрбір сан жайлы ой толғанысын тудыру, білімге құштарлықты оятады. 

– Құрамында көмекші есім сөз бар жұмбақтар:

1.Үстіне тігіп көк шатыр,

Астында қызыл дәу жатыр. (Қызылша)

2.Сырты жасыл қатты

Іші қызыл тәтті. (Қарбыз)

3.Талдың басында, жемі бар қасында, Там тұр саялы, достары аялы. (Құс ұясы)

4.Үсті тас,асты тас,

Ортасында піскен ас. (Нан)

Бұл жұмбақтардағы көмекші есімдер:үстіне,астында,сырты,іші,басында,қасында,үсті,асты,ортасында.

– Құрамында көмекші есім сөз бар өнер туындыларының аты:

“Күн астындағы Күнікей қыз” ертегісі, Абай Құнанбайұлы “Көлеңке басын ұзартып” өлеңі,Сәкен Сейфуллин “Тау ішінде” әні және т.б.

– Құрамында көмекші есім сөз бар мақал-мәтелдер:

1. Бітер істің басына,

Жақсы келер қасыңа.

2.Дос болмас сыртта жүріп мақтамаса,бірін-бірі жамаңдықтан сақтамаса.

3.Отан от басынан басталады.

Көмекші есімдер:басына,қасыңа,сыртта,басынан.

– Құрамында көмекші есім сөз бар жаңылтпаштар:

1.Құман от басында,

Жүген ат басында.

От басынан құманды алыс

тастасын ба?

Ат басынан жүгенін ап,

ноқта салсын ба?

2.Бұл қар – сүр қар

Сүр қар – кір қар

Үстінде ойнама,

Үстіңді былғар.

Көмекші есімдер:басында,үстінде.

– Құрамында көмекші есім сөз бар бірнеше сөйлем (8 сөз):

1.Сөздің басы сол жаңа ауыл мұғалімінен басталған еді.

2.Оның үстіндегі көк көйлегі әдеміше, ыңғайлы тігілген екен.

– Құрамында көмекші есім сөзге аяқталған бірнеше сөйлем:

1.Оған бәрінен бұрын ұнағаны – үйдің іші.

2.Анадайдан көрініп тұрған ол – тау шеті.

Шешендік сөздер-ұлттық мұрамыздың бірі. Қысқа да, нұсқа, мағынасы терең. шешендік сөздер-қазақ ауыз әдебиетіндегі шағын көлемді дидактикалық жанр.
Шешендік сөздер мазмұнына қарай 3-ке бөлінеді.
1. Шешендік арнау
2. Шешендік толғау
3. Шешендік дау
Шешендік арнау-қоғам мен заман ағымына байланысты өлеңдер.
Шешендік толғау-қоғамды суреттейтін өлеңдер.
Шешендік дау- жер дауы, жесір дауы, мал дауы, құл дауы.
Шешендік сөздер композициялық құрылымы жағынан;
1.Термелі сөз-өлеңмен жазылады.
2.Пернелі сөз-қара өлеңмен жазылады.