Казак тили 8 тапсырма 12 бет 5 сынып

Сурет салсай сурет салмасан калай жауап берем

Орманның шаруашылық және адам өмірі үшін зор маңызы бар. Орманнан қандай заттар алынады? Бұл сұраққа ағаш шебері: үстел, орындық, қарындаш, сызғыш, ағаш шкафтар, кітап сөрелері, есік терезе жақтаулары деп; қағаз дайындайтын комбинат жұмысшысы: дәптер, газет, кітап, журналдар деп айтар еді. Себебі, мұның бәрін ағаштан дайындайды ғой. Теміржолшы болса: ағаш вагондар, темір жолдың астына салатын төсеніштер; дәрі-дәрмек жасаушылар: ағаштан алынатын дәрі-дәрмектер; инженер: жасанды, табиғи жолдармен алынатын маталар, жіптер туралы әңгімелер еді. 
Бұл әңгімеден агроном да тыс қалмайтыны белгілі. Орман егіс далаларын жазда аптапты ыстықтан, желден, құрғақшылықтан қорғаса, қыста ысқырған боранның қарды ысырып әкетуіне жол бермейді. «Орман – ең алдымен адамның денсаулығы» – дер еді дәрігер. Демалыс үйлері, тынығу орындары ағаш арасына салынады. Себебі, оның ауасы таза, әрі шипалы. Жасыл ағаштар болмаса, біздің ғаламшарымыздағы оттегі адамдардың тыныс алуына жетпес еді. 
Бір сөзбен айтқанда, шаруашылықта орман өнімін пайдаланбайтын бірде-бір сала жоқ деуге болады. Тұрмыстық бұйымдар, құрылыс материалдарының орманнан алынатынын былай қойғанда, басқа да қаншама заттар бар. Мысалы, небір құнды аң терілері, жабайы кәсіптік құстардың дәмді еті мен мамығы, тіл үйіретін тәтті жеміс-жидегі, жылы, сәнді киім, төсеніш, азық-түлік, т.б. 
Орман – жомарт табиғаттың адамға тартқан сыйы, мол байлықтың қасиетті қоймасы. Ол – «жайқалған жасыл теңіз», жерімізді көріктендіріп, өзінің қанық бояуымен, құстардың сайраған әсем әуенімен, жапырағының сырлы сыбдырымен адамды шаттыққа бөлейді. 
Жинақтап айтқанда, орман, тоғай – баға жетпес табиғат қазынасы, халық байлығы. Сондықтан да мемлекет ормандарды, тоғайларды қорғайды. 

Адамның санасында мәңгілік өшпестей естелік қалдыратын, ең керемет, ең ғажап ұмытылмастай сәттер сыйлайтын ол – балалық шағымыз. Балалық шақ – бір рет ғана келетін, қайта оралмайтын, сағына еске алатын ғажайып әлем іспеттес.

Қазіргі таңда 17 жастан астым. Осы 17 жыл ішінде қуанышта, қайғыда, мақтаулар мен даттаулар, өсек пен мадақтаулар, жеңіс пен жеңіліс те көрдік. Өсе келе қиындықтар мен кедергілерде көбейе беретіні анық. Кейде шаршап - шалдығып, барлық нәрседен жалығып, оңаша қалып ойланып отырып, балалық шағымды еске аламын. Бір қызығы қазіргі кезде орын алып жатырған жайттардың барлығын балалық шағыммен салыстыра қарасам мүлдем бөлек. Қазіргі кезде дос - досына шынайы сөйлеп, шынайы сезім білдіріп, шынайы бет - бейнесін көрсетпейді. Қызғаншақтық, көреалмаушылық деген ұғым өте көп қалыптасқан. Досына қол ұшын созып көмек бермейді. Тек уақытша ғана достасады. Айта берсең кемшілік көп. Ал балалық шағымызда ше? Ол кезде жасандылық деген сезім болмайтын - мыс. Тек шынайы сезім, шынайы күлкі, шынайы махаббат, шынайы достық барлық нәрсе де періште жүрекпен, шынайы көңілден жасалынатын. Сол сәтке бір сәт тоқталып, уақытты қиялымызбен артқа айналдырып балалық шағымызға бір сәт оралсақ.

Эх, қайта оралмас балалық шағым - ай… Ұйқың қанбасада, қанша жерден ұйқың келіп тұрсада, соны ойынға айырбастап таң атпай тұрып, анаң берген бір кесе ыстық сүтті сіміре салып, далаға шығып достарыңды іздеп үйіне бару. Ойында ештеңе жоқ, ешнәрсемен шаруасы жоқ, ешнәрсеге бас ауыртпайтын, уайым - қайғысыз балалық шақ. Таңертең ерте тұрып ойын қуып үйден кетіп, кеш бата ойыннан шаршап келіп ес білмей ұйықтау. Келесі күн тағы да солай асыр салып еш қамсыз ойнау. Бірге доп теуіп, балшық құмнан үй салып, бірге қырылып, төбелесіп, қайтадан татуласатын достарым. Балық аулай алмасақ та қолымызға қармақ алып отыратын кездерім. Кеш бата жолдастарыммен үй қасында отырып өтірік әңгіме айтып, не айтып отырғанымызды білмесекте, шынайы күле білу. Жаз шықпай - ақ жиналып алып канал жағалап, жүзе алмайтын болсақ та, қанша мәрте суға батып кетіп жатсақ та, суға шомылып асыр салу. Айта берсең қызық көп.

Кейде бір сәт мейлі бір минутқа болсын сол қайта келмеске кеткен балалық шағыма оралғым келеді. Бірақ, әттең ол нәрсе мүмкін емес. Кішкентайымызда тездетіп ересек жасқа толып, үлкен азамат болып, мына балалық шақтан құтылсақ, тез ержетсек деп армандайтынбыз. Бірақ қазір сол балалақ шағымыз бір мезет болсын оралса, сол сәтте жіберген қателігімді жөндесем екен, тағы бір мәрте асыр салып ойнап, балалық шағыма бір саяхат жасасам екен, деген тек бос орындалмас арман қиял ғана. Және оған тек ойша ғана сапар шегіп қайтамыз.