Деңсаулықтың - фонологиялық талдау 30

Берілген сөздердің синонимдерін жазу.

Баласы – ұлы, перзенті, сәбиі;

Қашқан аңды құтқармайтын – зытқан/безген жануарды босатпайтын;

Саятшы – саяткер;

Тазысы – иті;

Желмен жарысқан – жылдам, тез;

Аты – есімі немесе тұлпары (мағынасына қарай);

Қайтыс болды – дүниеден озды/өтті, қайтты, түйе айдап кетті, о дүниелік болды, бақилық болды;

Жерленгеннен кейін – көмгеннен кейін;

Жұрт – халық, халайық, ел;

Баласынан қалған сөз – перзентінен/ұлынан қалған сөз;

Ұшты-күйлі жоқ болып шығады – із – түзсіз жоқ болып шығады;

Аңырайды – азынайды, жылайды, өкіреді;

Күңіренеді – езіледі, егіледі, қайғырады;

Оқиға – уақиға;

Тебіреніп – толғанып;

Сай - сүйекті сырқырыта – қайғыға салып, уайымдата, тербелте, қайғыландыра;

Аспанға – көкке, әуеге.

Би-шешендердің сөздері - халықтық тәлім-тәрбие құралы.

Қазақ халқы – сөз қадірін өз қадірім деп білген,кеңдігін де, елдігін де,кемеңгерлігі мен көсемдігін де сөзге сыйғыза білген халық."Өнер алды - қызыл тіл" демекші,сөздердің ең асылы - шешендік сөз болған.Шешендік сөзбен шешімін таппас дауды шешіп қана қоймай,соғыста қарсыласты жеңген.Қазақ шешендік өнерінің майталман өкілдеріне:Майқы би,Жиренше,Асанқайғы,Саққұлақ шешен,Ақтайлақ шешен,Төле, Қазыбек, Әйтеке билер және т.б. жатады.Осындай би-шешендерімізден қалған сөздерді халқымыз ауыздан-ауызға жеткізіп,тәрбие құралына айналдырған.Оған дәлел,Қазыбек бидің:

Алтын ұяң – Отан қымбат,

Құт берекең атаң қымбат,

Асқар таудай әкең қымбат,

Аймалайтын анаң қымбат,

Туып-өскен елің қымбат,

Ұят пенен ар қымбат,-деген сөзінде үлкен тәрбие жатыр.Отанды,отбасыңды,елің мен ар-ұятыңды қастерлей біл дегісі келген.Халқымыздың әр би-шешеннің сөзінде баға жетпес даналық ойлар бар.