1.берілген мәтіннен тұрақты тіркестер мен күрделі сөз тіркестерді тауып, олардың мағыналарын өз сөзіңізбен жазыңыз.

Тәрбие, білім, ақыл – адамның үш тағаны. Осының біреуі кем соқса, адам толымды болмайтын сияқты. «Тәрбие – тал бесіктен» екені белгілі. Адам жастайы­нан ата-анасының, өсе келе балабақшаның, мектептің, қоғамның, қоршаған ор­­таның тәрбиесін алады. Өз бойына көңілге түйген тәлімін жинайды. Барлық адам бірдей тәрбиелі болып кетпейді. Мұның себебі, айтылған ақылды, берілген тәрбиені әр адам бірдей қабылдай бермейді. Біреулер өзгеріп, жақсы, өнегелі болып қалыптасса, енді біреулері керісінше адамға жұғымсыз, жат әрекеттерімен, теріс қылықтарымен қоғамдық ортаға сыймай жүреді.

Бәрі адамның өз қолында, яғни өзіне байланысты. Әр адам өз-өзін жетілдіруге, дамытуға жұмыс жасауы керек емес пе? Кітап оқысын, рухани дүниелерден сусындасын. Қазір, құдайға шүкір, заман оқимын деген адамға көптеген мүмкіндіктерді беріп отыр. Ғаламтор бар, ақпарат құралдары күн сайын дамып келеді. Осы тұрғыдан алғанда, адам кемелденіп, ақыл-парасаты толыға түсуі керек. Асылы, а өмір бойы оқып өтуі тиіс. Шетелде «Өмір бойы білім алу» деген керемет жоба бар. Ол жоба бойынша әр адам өмір бойы оқиды. Мейлі ол қызметте жүрсе де, әрдайым оқып, өзінің қабілетін дамытып, жетілдіріп отырады. Қоғамда да осыған байланысты оң түсінік қалыптасқан. Бәрі де өмір бойы оқу керек екенін біледі. Өйткені оқымаса, ол артта қалып қояды. Заманның ағымына ілесе алмай қалады. Жақсы маман да болып шыға алмайды. Бізге де осындай тәжірибені ендіру керек. Біз заманның бағдарын дер кезінде аңғарып, өзіміздің іс-әрекетімізді уақыттың талабына байланысты жоспарлап отыруымыз қажет. Уақыттың талабын елемеген адам көп жағдайда өзінің алға қойған мақсатына қол жеткізе алмасы анық. Ондай адам тіпті өзінің өмірін де бір арнаға бағыттай алмайды. Өз бетінше шешім де қабылдауды білмейді. Ал өмір адамнан тек шынығуды, алға талпынуды қажет етеді. Бұл шындап келгенде үлкен әрі зор мақсат. Осыған батыл қадам жасап, қабілетін, талантын дамыта білген кісі бақытты болуға лайық адам.

Тағы бір атап кетуге тиіс мәселе – қоғамдық мәдениет. Осы мәселе туралы ойланып көрсек. Мәселен, қоғамда әртүрлі адамдар бар. Бәріне бірдей кінә да таға алмайсың. Бірақ кейбіреулері мәдениетті сақтай бермейді. Дөрекі сөйлейді, әдеп сақтамайды. Әрине, көпке топырақ шашпайсың, өзгелерге әркез жақсылық тілеп, қуанышына марқайып жүретін адамдар да бар. Олардың еңбектерін жоққа шығаруға болмас. Дегенмен, қоғамдық мәдениеттілік мәселесінде әлі де ойланатын тұстарымыз бар. Соны қоғам болып талқыға салып көрсек қандай ұтымды болар еді.

Шынтуайтына келгенде, қо­ғамдық мәдениет бірден қалып­тасып, бірден орнығып кетпейді. Ол күнделікті ізденіс, күнделікті жұмыс негізінде іске асады. Жұмыстың ең үлкені, ең биігі бұл, әрине, әр адамның өз-өзін тәрбиелей білуге ұмтылуы. Егер олай болмаса, қоғамдық мәдениет те қалыптаспайды. Қоғамдық мәдениеттіліктің басты шарты бұл имандылық, сабырлылық. Сонымен қатар парасаттылық. Парасаттылық болмаған жерде игі істің өркен жайып кетуі күмәнді. Алды-артын ойлап барып шешім қабылдайтын ақыл керек. Сөйтіп барып, қоғамымыздың кемшін тұстарын түзеп, қоғамдық мәдениеттіліктің жоғары деңгейін қалыптастыра білсек, өте орынды болар еді.

Қазақта «Ауру қалса да, әдет қалмайды» деген жақсы сөз бар. Әдептен озбаған да дұрыс. Қалай дегенмен, әдет пен әдеп сақтау адамның өз қолында. (Написал быстро)

Екі достың біреуімен ғана келісу қажет болса,қайсысының іс - әрекетін құптар едіңіз?

Негізі, қиын сұрақ екен. Себебі, дос адам жанының айнасы тәрізді. Себебі адам өзі қандай болса, дәл сондай жанына жақын жанды іздейді. Ойы, арман-тілегі, мақсат, ең бастысы өмірдегі құндылығы бір адамдардың шынайы дос болып, өмір бойы араларынан қыл өтпейді. Яғни, үшеуіміздің де көзқарасымыз бірдей десем болады ғой. Дегенмен, өмір болған соң түрлі жағдайлар болып, достармен де келіспеушілік болып қалуы әбден мүмкін. Мұндай жағдайда әуелі екі досымның да пікірін тыңдау керек деп ойлаймын. Одан кейін ақылдасып, ортақ бір шешімге келудің амалын қарастырушы едім. Біреуінікі дұрыс болмай жатса, оны айыптамай, керісінше «осы іс – әрекетің бұрыс» деп айтушы едім.