1 Шылау түрлерін табыңыз. Және, үшін, ғана А) талғаулықты, ыіғайлас, толымсыз В) сөз тудырушы, сөз түрлендіруші, жалғау С) қарсылықты, демеулік, оқшау Д) жалғаулық, септеулік, демеулік Е) одағай, еліктеу сөз, үстеу 2 Шылау қатысқан сөйлемді анықтаңыз. А) Оның ойын кейін білдім. В) Гүлсім оны бұрын көрмеген екен. С) Одан бұрын хабарды жеткізіпті. Д) Әрі жығыл десең, бері жығылады. Е) Бірге жатқан момындарға күн көрсетпейді. 3 Шылауға тән емес ерекшелікті табыңыз. А) Толық лексикалық мағынасы болмайды. В) Түрленбейді. С) Адамның әр түрлі көңіл-күйін білдіреді. Д) Сөйлем мүшесі бола алмайды. Е) Сөздерді байланыстырады не толық мағыналы сөзге қосымша мән үстейді. 4 «Сайын, қарай, соң, қабат» шылаулары қандай шылау тобына жататынын анықтаңыз. А) қарсылықты В) демеулік С) талғаулықты Д) шартты Е) септеулік 5 «ды» шылауы қай сөзде нақтылау мәнді демеулік шылау болып тұрғанын ажыратыңыз. А) Қараған (ды) жер. В) Ол көргенің айтқан (ды С) Бала қаз (ды) қуды. Д) Әуелі қатты ұялып қысыл (ды). Е) Бар (ды) бағалай біл. 6 Себеп-салдарлық қатынасты білдіретін жалғаулық шылауды табыңыз. А) бірақ, алайда, дегенмен В) мен, және, әрі С) егер, егер де Д) өйткені, сондықтан Е) біресе, бірде, кейде 7 Көмектес септігіне қатысты септеулікті табыңыз. А) кейін В) шейін С) соң Д) бірге Е) үшін 8 Нақтылау мәнді демеуліктерді табыңыз. А) –ма-ме-ба-ше В) –ақ-ау-ай-да С) –ды-ді-ғой-қой Д) –түгіл-тұрсын-тұрмақ Е) –ғана-мыс- міс 9 Жалғаулық шылау қатысқан сөйлемді табыңыз. А) Туу, сөз бар ма? В) Еркін, Ерболат, мен үшеуіміз бардық С) Бізде үлкен күш бар. Д) Шымырбайдың қойшы деген аты ғана. Е) Бірақ сол елің мен өзіңнің қамынды шын ойласаң, білім жарығына ұмтыл. 10 Күшейткіш демеулікті табыңыз. А) Оның сөзінен өкініш те, ыза да сезіледі. В) Біз де естіп, қуанып жатырмыз. С) Жайдақ суды ит те, құс та жалайды. Д) Айып менде екені рас-ау!. Е) Екі-үш күнде әзер жеттік.

1. Д

2. Д

3. Е

4. Е

5. В

6. Д

7. Д

8. С

9. Е

10. Д

Таң. Жайма-шуақ сәулелер терезелерге деген көз салады, бөлмені нұрмен және жылымен толтыра. Жаңа күн басталады! Жан қуаныш және алып тұру көңілмен, жаса- және істе- ізгі қал-жағдайларды қампайады.Мен себя бақытты адаммен есептеймін. маған өзінің көңілін мама сыйға тартады, күтеді және көке қорғайды, дұрыс және сенімді достар қолдайды, білімнің тамаша әлемін сүйікті мұғалім аш-. мен айрықша қалтырмен мен туралы, ара нешіншіде менің бірінші балалар жылдарым өт- тыныш аулада айтатын, туралы, бір мен аспандап оның асық теректерімен ставшей жақын көшеде. Ал ең алды қаламен  есепте- менің бас солтүстік біздің кең байтақ еліміздің пейілді Петропавлымды. Қарамастан және сол мен және являюсь.Родина. менің бөлшегінің елімнің. Ел. Жақын жер.  Неше әдемі, жылы сөздер туралы онда айт-! Жақын жерге белгілі ақынның таңқаларлық нәзік, проникновенные жолдары арнаулы, сырлас әндермен оның  айбыны жырла-, суретшінің шоғының полотнах жөнсіз көрік запечатлена. Нығыз, не бас-басы адамның жүрегінде, қарамастан

Дәрумен (Витамин)– адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. Витамин (латынша vіta – тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді.Витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Организмде үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал витаминді (әсіресе, А және D витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Қазір барлық витаминдерді суда еритін витамин, майда еритін витамин және витамин тектес заттар деп бөледі.Витаминнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал азығында А, Д, Е, К витаминдері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. Мысалы, А витамині жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті витамин балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. Қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын,сәбіз, балық майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. Мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.Витамин жетіспеушілік, авитаминоз – күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, ағзаға, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа) ғана түсіп, ақуыз бен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін.Тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, адам ағзасын әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз,тағыда басқа аурулар себеп болады. Витамин жетіспеушілік болғанда ағзада зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі,тағыда басқа жағдайларда ағзада витамин жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Витамин жетіспеушілік және гиповитаминозжануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В витамині жетіспеген жағдайда құсполиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.