Өзара синонимдік қатар түзе алатын үстеулерді іріктеп алып, сөйлем құраңдар. Әрең, өте, шапшаң, ақырындап, әзер, баяу, зорға, шабан, аса, тым, дереу, лезде, жалдам.

Парасатты болу – менің парызым.

Осынау өмірге анамыздың құрсағында тоғыз ай жатып барып қана келдік. Жарық әлемді, дүниені көрдік. Бірден бәрін біле тумағанымыз рас. Бойымыз ғана емес, ойымыз жыл артынан жыл өмір жатты. Бізге берілген тәрбие, біздің ортамыз, көргеніміз бен естігеніміз мына "мен" деген тұлғаны құрады. Ал осы қамшының сабындай ғана қысқа өмірге біз не үшін келдік?

Әр нәрсеге мақсат керек. Тамақ пісіреміз – қарнымыз ашпас үшін. Кітап оқимыз – іздегенімізді табу үшін. Ұйықтаймыз – демалу үшін. Ал өмірдегі мақсат ше? Сіздікін қайдам, менікі бұлыңғыр. Мақсатқа деген баспалдақтар бар, бірақ қай есіктен бір шығарары белгісіз. Мақсат деген оқуға түсу, университетті жақсы оқып шығу, жұмыс табу, үй алу, отбасы құру емес екенін түсіндім. Ол – үлкен дүние. Мақсат неғұрлым үлкен болып, оған қол жеткізсеңіз, соғұрлым өзіңізді, өмірді жеңгеніңіз. Ал сол мақсатқа мен парасатты болу арқылы ғана жетемін. Сондықтан да басты парызым – зерделі де саналы болуым. Әбу Насыр Әл-Фарабидің өзі:

" Бақыттың мәні — парасаттылықта, әркімнің өз алдында игілікті мақсат қоя білуінде... адамның өз мінез-құлқын , іс-әрекетін ерікті түрде өзгертіп, игілікке бағаттап отыруында" деп айтып өткен екен. Расында да, әр мәселені орынды шешіп, әр қадамымызды ақылға салып, қоғамнан ала бергеннен гөрі, беруді әдетке айналдырсақ – нұр үстіне нұр. "Өмір" бағындағы "гүлдердің" ішінен "жағымды иісімізбен", артта қалдыратын еңбегімізбен ерекшеленейікші.

HAKHMATNAYA DOSKA I NOTATSIYA Shakhmaty - igra dlya dvoikh. Odin igrok (Belyye) ispol'zuyet figury belogo tsveta, a vtoroy igrok (Chernyye) obychno igrayet figurami chernogo tsveta. Doska razdelena na 64 malen'kikh chernykh i belykh kvadratika (polya). Sushchestvuyet sistema (notatsiya), opisyvayushchaya situatsiyu na doske i peredvizheniye vse figur i peshek. PRIMER 1 PRIMER 2 V etoy sisteme vertikal'nyye ryady poley nazyvayutsya liniyami (vertikalyami) i oboznachayutsya latinskimi bukvami: a, b, c, d, e, f, g i h. Gorizontal'nyye ryady poley nazyvayutsya ryadami (gorizontalyami) i numeruyutsya tsiframi ot 1 do 8 (1-yy ryad, 2-oy ryad, i t.d.). Kazhdoye pole imeyet sobstvennoye oboznacheniye (naprimer, pole e4, na doske oboznachennoye zheltym kruzhkom). PRIMER 3 Naklonnyye ryady poley - diagonali oboznachayutsya konechnymi polyami, naprimer: a2-g8 i h4-d8 diagonali (otmecheny krasnymi liniyami). V to vremya kak vertikali i gorizontali vklyuchayut polya raznogo tsveta, to diagonali sostoyat iz poley odnogo tsveta, ili iz belykh ili iz chernykh poley. Naprimer, diagonal'b1-h7 belopol'naya (otmechena zelenoy liniyey), a diagonali c1-a3 i a3-f8 chernopol'nyye (otmecheny siney liniyey). 2 diagonali sostoyashchiye iz 8 poley (a1-h8 ih1-a8) nazyvayutsya dlinnymi (glavnymi) diagonalyami (otmecheny zheltymi liniyami). PRIMER 4 NACHAL'NAYA POZITSIYA V nachale partii kazhdaya storona imeyet: 1 Korolya 1 Ferzya 2 Lad'i 2 Slona 2 Konya 8 peshek Peshki i figury (vse vmeste) nazyvayutsya materialom. V nachale partii u storon - material'noye ravenstvo. Tsel' igry zakhvatit' korolya protivnika. Eto nazyvayetsya - zamatovat' korolya. Ferz' i lad'i - tyazhelyye figury. Slony i koni - legkiye figury. Shakhmatnyye figury v notatsii opisyvayutsya sleduyushchim obrazom: korol' - Kr; ferz' - F; lad'ya - L; slon - S; kon' - K; peshka - p. V shakhmatnoy notatsii partii oboznacheniye peshki (p) chashche vsego opuskayetsya. Raspolozheniye figur i peshek v dannyy moment na doske nazyvayetsya pozitsiya ili situatsiya. Diagramma pokazyvayet nachal'nuyu pozitsiyu. Belyye zanimayut pervuyu i vtoruyu gorizontal', chernyye - sed'muyu i vos'muyu. Doska dolzhna byt' raspolozhena takim obrazom, chtoby verkhneye uglovoye pole sleva bylo belym (h1 dlya belykh i a8 dlya chernykh). V nachal'noy pozitsii belyy ferz' dolzhen stoyat' na belom pole (d1) i chernyy ferz' - na chernom pole (d8). PRIMER 5 Levaya polovina shakhmatnoy doski (ot a do d) nazyvayetsya ferzevyy flang, a pravaya polovina doski (ot e do h) - korolevskiy flang. PRIMER 6 Chetyre tsentral'nykh polya (d4, d5, e4, e5) nazyvayutsya 2 tsentr. Eto ochen' vazhnyy uchastok doski. KHODY Lyuboye peremeshcheniye figury ili peshki na doske nazyvayetsya khodom. Igroki delayut khody po ocheredi, igrayushchiy belymi nachinayet pervym. Nel'zya poyti figuroy na pole, uzhe zanyatoye sobstvennoy figuroy ili peshkoy. Kon' - yedinstvennaya figura, kotoraya mozhet pereprygivat' cherez polya, zanyatyye svoimi figurami ili peshkami i figurami protivnika. Lad'ya Lad'ya mozhet peremeshchat'sya na lyuboye kolichestvo poley vdol' gorizontali ili vertikali. Na diagramme belaya lad'ya mozhet poyti na lyuboye pole na vertikali e ili na lyuboye pole na 4-oy gorizontali, vsego yey dostupno 14 poley. PRIMER 7 Slon Slon mozhet peremeshchat'sya na lyuboye kolichestvo poley vdol' diagonali. Na diagramme belyy slon na d4 mozhet poyti na lyuboye pole na diagonalyakh a1-h8 i g1-a7, vsego yemu dostupno 13 poley. Drugoy belyy slon imeyet tol'ko 7 poley v svoyem rasporyazhenii. V nachal'noy pozitsii kazhdyy igrok imeyet odnogo slona, kotoryy mozhet khodit' tol'ko po belym polyam i odnogo slona, kotoryy mozhet khodit' tol'ko po chernym polyam. Oni chasto nazyvayutsya belopol'nym i chernopol'nym slonami. PRIMER 8 Ferz' Ferz' mozhet peremeshchat'sya na lyuboye chislo poley po vertikali, gorizontali i diagonali, kak pokazano na diagramme. Takim obrazom ferz' sochetayet v sebe vozmozhnosti lad'i i slona, krome togo mozhet peremeshchat'sya i po belym i po chernym diagonalyam. Na diagramme vidno chto ferzyu, stoyashchemu na d4, dostupno 27 poley. Takaya mobil'nost' delayet ferzya bezuslovno sil'neyshey figuroy. PRIMER 9 Kon' Kon' peremeshchayetsya ochen' neobychnym sposobom. S chernogo polya e5 belyy kon' mozhet poyti na odno iz 8 belykh poley, kak ukazano strelkami. Kon' peremeshayetsya na 1 kletku vpered i odnu po diagonali i tol'ko na pole protivopolozhnogo tsveta polyu na kotorom on nakhoditsya v nachale khoda. Na diagramme vidno, chto kon' pereprygivayet pole d5 i stanovitsya na pole c6 ili c4; cherez e6 na pole d7 ili f7; cherez f5 na pole g6 ili g4, i cherez e4 na d3 ili f3. Kon' vsegda peremeshchayetsya s belogo polya na chernoye i naoborot. Mozhno skazat' chto kon' khodit bukvoy "G". PRIMER 10 Eto yedinstvennaya figura, kotoraya mozhet pereprygivat' cherez svoi i chuzhiye figury. Khotya belyy kon' okruzhen so vsekh