Жай сөйлемге жатпайтын қатар A) Отандық саяхатты өркендетуге күш жұмсаймын. B) Шетел саяхатының аса дамығандығын айтуға болады. C) Туризмді дамытуға, оның игілігін көруге елімізде мүмкіндік бар. D) Олар мөлдір суына шомылып, демалыс дәмін татқысы келеді. [1] E) Саяхаттауға барлық жағдай жасалған. 10. Жалаң сөйлем A) Қоңыр күз. B) Туризм дами бастады. C) Олар Ыстықкөлге демалуға барды. D) Ол ойын-сауықтың сәні болатын. E) Олар демалыс орнын дұрыс таңдады. [1] 11. Жай сөйлемнің жасалу жолы. Демалыс дәмін татқысы келеді. A) Қалау рай арқылы B) Бұйрық рай арқылы C) Шартты рай арқылы D) Ашық рай арқылы E) Есімше арқылы [1] 12. Жай сөйлемнің түрі. – Қайда демалдың? - Мен бе? А) толымды В) толымсыз С) құрмалас Д) жайылма E) Атаулы [1] 13.Атаулы сөйлем A) Маужыраған жазғы түн. B) Маңай тым-тырыс. C) Қандай демалыс орындарын білесің? D) Оның жақсы көретіні – осындай орындар. E) Олар – туристер. [1] 14. Қайсысы жақсыз сөйлемнің жасалу жолына жатпайды? А) -ғы, -гі, -қы, -кі тұлғалы қалау райлы етістік. В) Құрамында бастауыш тұлғалы сөзі бар идиомалар. С) Атау немесе барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң “керек”, “мүмкін” сөздерінің тіркесуі. Д) Баяндауышы зат есімнен басталады. Е) Барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң “бол”, “жара”, “тура, кел көмекші етістіктерінің тіркесіп келуі. [1] 15. Тұрлаусыз мүшелердің болу-болмауына қарай жай сөйлемдер қалай бөлінеді? А) Жақты, жақсыз. В) Атаулы. С) Толымды, толымсыз. Д) Жалаң, жайылма. Е) Жай, құрмалас. Комектесидерши

Ертеде Алдар көсе базарға барып қой және қоржынына толтырып базарлық сатып алып,есегіне тиеп ауылына қайтқан екен.Жолда оны ұры тонап кетіпті.Қойы жоқ иә қоржын тиелген есегі жоқ Алдар көсе қатты налып,ауыл шетіндегі құдыққа келіп,мұңын шағып айқайлаған көрінеді.Сонда оны көрген ұры қасына келіп:Құдыққа не қарап тұрсың,-депті.Ұрыны байқаған Алдар: Құдыққа мойныма байлап жүрген гауһар тасым түсіп кетіп,ала алмай тұрмын,-депті.Гауһар тасты естіген ұры:Мен алып берем,-деп құдыққа түсіпті.Гауһартас жоқ,су мұздай шығайын десе шыға алмай тұрса,Алдар көсе: Менің заттарымды қайда тықтың айт,сосын шығарамын'-депті.Ұры айтып,Алдар көсе өз заттарын алып болып,құдық басына ауыл адамдарын шақырып ұрыны ұстап беріпті.

Емен- биіктігі 40 – 50 м.Жапырағы ірі (ұзындығы 7 – 20 см-дей), дөңгелек, қою жасыл түсті.Діңі бірнеше жуан бұтақтан тұрады, тілім-тілім болып жарылған, қоңыр сұр түсті қалың қабықпен қапталған.Емен қабығының құрамы илік зат – танинге бай, олар медицинада, тері өнеркәсібінде қолданылады. Сүрегі қатты әрі берік, аса бағалы құрылыс материалы ретінде өнеркәсіпте (мысалы, кеме, вагон, жиһаз жасау, т.б.) пайдаланылады.

Қайын-тұқымдас өкілдерінің биіктігі 15 кейде 25–30 м-дей болады. Жапырағы сағақты, жиегі ара тісті, тілімденген, кезектесіп орналасады..Қайың ағашының бұтағы мен діңі берік, әрі шымыр. Пайдасы медицинада бүршігі мен жапырағын бүйрек ауруларына қарсы ем ретінде қолданады және Қайың қабығын тіліп, одан ағатын шырынды ішуге болады. Қайың шырынында 20%-дай қант, кальций оксиді және хош иісті заттар бар. Оны несеп жүргізетін, ішек құртын түсіретін, қан тазартатын дәрі ретінде пайдаланады.