Сор по казахскому языку 4 четверть 6 класс 70

    табиғат – жаратылыстың ғажап туындысы. табиғатта болып жатқан алуан түрлі оқиғалар желісі, алуан түрге енетін әуе кеңісі, қызыл-жасылды түзілген ағаштар жемісі бәрі-бәрі ң таңдайын қағып, таңқалдыратыны сөзсіз. міне, сондықтан да ң табиғатты жырлауға шеберлігі, табиғатпен сырласатын көрегендігі осының айғағы. қанша десек те, табиғаттың күйін, әсем формасын, қазынаға толы қоймасын көрсек жанымыз тойғысыз, жырласақ, айтсақ та тіл жеткісіз.  жер жүзіндегі жеті кереметке өз үлесін қосқан табиғаттың шеберлігін ұққан сәнденушілік (мода), суретшілік, сәулетшілік(архитектура), шеберлік(мастер), күйшілік секілді т.с.с. қастерлі қасиеттерді бойына дарытқандығы даусыз. мәселен, «алыстан ғанша, жақыннан » алысқа бармай-ақ өзіміздің әлемге әйгілі суретшіміз әбілхан қастеевті алайық . баршаға аян, суретшілік өнерімен талайды таңғалдырған әбілханнан «сен мұндай өнерді қайдан үйрендің? »- деп сұрағанға:

«таудың бұлағынан,

қойдың құлағынан,

апамның киізінен,

ешкінің мүйізінен

үйрендім»,-деген.яғни, өмір бойына табиғаттан бәрін үйренер, үйренеді, үйрене бермек те. міне, сондықтан да табиғатқа ң қыруар өлшеусіз қарыздылығы оның табиғат тынысын тазартып, аялай білуімен қатар, кәдуілгі көркем бейнесін қалпына келтіріп, әлемнің жеті кереметін жетпіс кереметке жеткізуімен өлшенеді. десек те, бәрін қоршаған ортадан алып, қамбаға астықтарын салып жатсақ та, кейбіріміз, атмосфераны түрлі түтіндермен ластап, хош иісті гүлдерге ұсқынсыз қоқыстарды тастап, тіпті, атом бомбасын да жер-ананың оюлы кілеміндей көрікті көкке жарып, таңғажайып табиғаттың жерін қарып жататындығымыз даусыз. мұндай жағдайлардың жер бетінде қайталап орын алмасы үшін қазақтың әдемі «саусақ бірікпей ине ілікпейді» деген мәтелін тұңғиықпен түсінген әлем жұмыла еңбек етуде. әу бастан дана халқымыз сол себепті «судың да сұрауы бар» деп тегін айтпаған. бұл мәтелге арқау болар тылсым табиғаттың тосын жасаған қа арналған антонимдік арпалыстары да жоқ    емес. мәселен, әлемдегі лас қалалардың ірі бірнешеуі орын алған индонезия жерінің бетін «аллаһ» деп жазылған 30метрлік цунами аз ғана уақыттың ішінде тып-типыл еткен.

              бұл бір ғана мысал. әлемде осы секілді қаншама табиғат апаттары, жер сілкіністері, қар көшкіндері, тайфун, жел, сел, дауылдар, құйындар тіркелген. мұның барлығы тілсіз ашынған табиғаттың қаруын асынған қа іспен қайтарған жауабы. ал, қаруын асынбаған қа, ешқашан ашынбаған табиғат та. қайта ондай қа «жылы-жылы сөйлесең жылан інінен шығады» дегендей табиғат та өз ұясынан шығып, көркем бейнесіне еніп, жер әлемінің кейбір тұстары    асыл ң ілік принциптеріне қарай жән­наттың бір бақшасындай жайқалып көркеюде. ң ілікті әрбірі надангершілікті кейбірін жазалай отырып, әлемнің кейбір емес, әрбір тұсын жайқалтуға жұмыла жұмыс жасаса, бәрімізге нұр үстіне нұр болар еді. «табиғатымыз-байлығымыз» дер болсақ, сол байлықты сақтайық! лайым солай болғай.    

Табиғат! осы бір жүрекке жылы, көңілге көтеріңкі сезім сыйлайтын салиқалы да салмақты сөзде қаншама терең тұжырым, ұлағаты мол ұғым, мағыналы да мазмұны ауқымды ой жатыр десеңізші! табиғат – барлық тіршілік атаулының құтты қоныс-мекені, алтын ұя- бесігі, бар байлықтың ырыс, қазынасы. ал, үшін табиғат ең қасиетті де, қастерлі ұғым!   өйткені ң өзін дүниеге алып келген аяулы да ардақты анасы, сондықтан да ң табиғатты  «ана»  деп құрметтеуінде де өте терең танымдық та, тағылымдық және тәрбиелік мәні зор ұғым жатыр. туған жерді анам демей не дейін, туған жерді панам демей не дейін. туған жермен асқақ менің ән-жырым, туған жермен асқақ менің мерейім. (жұбан молдағалиев) «табиғат – ана», «жер – ана», «отан – ана» деген киелі сөздердегі «ана» деген сөздің қосылып айтылуында зор мән бар, яғни бұл сөздер дүниеге әкелуші, әрі оған өмір сыйлап, өз перзенттеріндей аялы алақанымен аялап, жүректегі ең ыстық ықыласы арқылы бүкіл мейірім шапағатын арнайтын аяулы да ардақты «ана» деген ұғымды нақтылай түседі. табиғат, жер – ана, туған жер, атамекен, ауылым деген жанға жайлы, сезіміңді сергітетін сөздер бір-бірімен үнемі үндесіп, құлаққа жағымды естілетін бір-бірімен мағыналас мазмұны бай сөздер.