сочинение на тему ТАЯМНИЦЫ БАЛОТНЫХ ЯЛИН. Дзикае паляванне караля Стаха

Аповесць «Дзікае паляванне караля Стаха» для мяне гэта быў цалкам незнаёмым творам, і я дзеля цікавасці пачала чытаць… Адарвацца ўжо не змагла. Як — быццам нырнула ў глыбіні Чорнага возера. І пакуль не дачытала да канца, пакуль аўтар не раскрыў таямніцу дзікага палявання, было адчуванне, нібы я выкручваюся ў гэтай жудаснай чорнай жыжцы, і ніколі ўжо не адчую цвёрдую глебу пад нагамі, ніколі не ўбачу сонечнае святло…

Гістарычна так склалася, што Беларусь доўгі час знаходзілася пад уладай Польшчы. За час праўлення польскіх каралёў склаўся клас мясцовай шляхты — шляхта. Шляхцічы мелі ўласныя маёнткі, валодалі прыгоннымі сялянамі, ваявалі на баку польскага караля, вялі междуусобные войны. І усё гэта вяло да таго, што за многія стагоддзі некаторыя шляхецкія роды назапасілі незлічоныя скарбы, а іншыя наадварот, страцілі амаль усе, сталі беднымі, хоць і шляхетнымі.

Грошы і ўлада заўсёды парухалі людзей здзяйсняць жахлівыя злачынствы.

Апавяданне ў «Дзікім паляванні караля Стаха», вядзецца ад першай асобы. Час дзеяння — сярэдзіна дзевятнаццатага стагоддзя. Беларусь да гэтага часу ўжо ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, стаўшы глухой правінцыяй на ўскраінах велізарнай краіны.

У пошуках старажытных паданняў і павер’яў вучоны-фалькларыст Андрэй Беларэцкі за два гады абышоў і аб’ехаў Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую, частку Віленскай губерні. І паўсюль ён бачыў жудасную бяспраўнуюгалечу роднага яму народа. Бачыў, як прыходзіць у заняпад культура самабытнага краю. І ад усёй гэтай бязрадаснай карціны ў вучонага шчымела сэрца. І аднойчы лёс закінуў Беларэцкага ў глухі куток Беларусі — маёнтак Балотныя Яліны. Тут у старым замку жыве юная Надзея — апошняя з шляхецкага роду Яноўскіх. Паводле легенды, калісці продак Надзеі Раман прывабіў на паляванне і па-здрадніцку забіў легендарнага караля Стаха. Памірае Стах напрарочыў праклен і вечнае помста «дзікага палявання» усяму роду Яноўскіх. З’яўляюцца «прывіды» вершнікаў трымаюць у страху ўсю акругу: «дзікае паляванне» можа забіць любога… Апошняй ахвярай праклены павінна стаць Надзея.

Праз вобраз Яноўскай Караткевіч хацеў паказаць, што на фоне агульнага зводу беларускай шляхты, якая з мінуўшчыны высакароднага рыцарскага класа ператварылася ў праслойку ненаедных несумленных эксплуататараў ўласнага народа, захаваліся асобныя прадстаўнікі старажытных родаў, якія ўшаноўваюць старадаўнія традыцыі сапраўдных дваранскіх якасцяў — сумленнасці і высакароднасці. Аднак такім людзям вельмі цяжка жыць ў атачэнні людзей, якія ў імя нажывы гатовыя займацца махлярствам і падманам, гатовы пайсьці на самае страшнае злачынства. Высакародныя людзі ў такім асяроддзі асуджаныя.

Такі і застаў Надзею Яноўскую у сваім амаль збяднелым маёнтку Андрэй Беларэцкі. Друк безвыходнасці і страху лунала на твары маладой пані. Страх лунаў па ўсей акрузе. Дзікае паляванне зноў вярнулася і пагражала смерцю маладой дзяўчыне, якой хутка павінна было споўніцца васемнаццаць гадоў.

Будучы дапытлівым па сваей прыродзе, Андрэй вырашыў затрымацца ў маёнтку, каб разабрацца ў падзеях, якія адбываюцца. Размаўляючы з гаспадыняй маёнтка, ён разумее, што Надзея Яноўская не мае нічога агульнага са сваім продкам, прадаўшым сваю зямлю, свой народ, якія здзейснілі крывавае злачынства дзеля ўлады і грошай. Расследуючы ланцуг дзіўных, часам містычных падзей, Беларэцкі сам становіцца ахвярай дзікага палявання караля Стаха, якая ледзь было не загубіла яго, амаль загнаўшы ў непраходную дрыгву. Аднак высокаадукаваны розум дапамог Андрэю аддзяліць містыку ад рэальных фактаў. І аказалася, што як і ў мінулым, так і цяпер усе тлумачылася смагай грошай. Суседзямі Надзеі Яноўскай былі нашчадкі тых самых Вароны і Дуботовка, якія таксама ўдзельнічалі ў страшным злачынстве — забойстве караля Стаха і яго верных людзей. Дубатоўк быў апекуном Надзеі, а па дасягненні ёю паўналецця кіраванне маёнткам пераходзіла ў яе рукі. Гэта і з’явілася прычынай, па якой у галовах Дуботоўка і Вароны нарадзілася ідэя адрадзіць старажытную легенду аб дзікім паляванні, каб давесці да сумашествія, а лепш да смерці, апошнюю прадстаўніцу старажытнага дваранскага роду. А заадно адроджаная легенда дапамагала трымаць у страху ўсю акругу, што дазваляла беспакарана вяршыць свае чорныя справы разбойнікаў, якімі сталі нашчадкі здраднікаў Дубатоўк і Варона.

Ірка — дзяўчынка дванаццаці гадоў. Яна разам са сваімі бацькамі жыве ў Бярэзаўцу. Бацька Іркі быў ляснік, і жылі яны ў лесе. Гэта вельмі падабалася дзяўчынцы, бо яна вельмі любіла прыроду, з задавальненнем назірала за ёй.
Ірка была рослай дзяўчынкай, толькі вельмі худой. У яе былі доўгія і тоўстыя чорныя косы. Апраналася яна часцей за ўсё ў «цёплую чорную матчыну хустку, старую фуфайку; на нагах буркі, пашытыя з суконак, на бурках — бахілы, склееныя з гумы, і слізкія-слізкія». Дзяўчынка добра вучылася, была вельмі стараннай. Яна магла б хадзіць у чацвёрты клас, але ў іх школе было толькі тры класы. Каб паступіць у чацвёрты, трэба было ісці ў суседнюю вёску Камена, якая знаходзілася вельмі далёка, і бацькі яе ў гэтым годзе адну не адпусцілі.
Ірка вельмі любіла прыроду, звяроў. Яна не магла зразумець людзей, якія нішчылі прыроду. «Ірка шкадуе лес і не любіць ні леспрамгасаўцаў з піламі, ні іхніх машын з прычэпамі і печамі, куды шафёры засыпаюць бярозавыя чуркі і перамешваюць іх жалезнымі качэргамі. Не было б іх — не рэзалі б гэтулькі лесу».
Больш за ўсіх звяроў Ірка любіла сваіх аленяў. Яна карміла іх, даглядала. На дзяўчынку вялікае ўражанне аказаў учынак дарослых. Ірка не магла зразумець, чаму ў дарослых людзей такія чэрствыя сэрцы. Як можна забіць жывую істоту?
Дзяўчынка да апошняй хвіліны спадзявалася, што ўсе яе алені жывыя. Яна шукала іх па ўсім лесе, а асабліва хацела ўбачыць рагатага. З-за гэтага яна захварэла на запаленне лёгкіх, ледзь не замерзла ў снезе. Усю ноч дзяўчынка клікала сваіх аленяў.
Ірка — сапраўдны сябар. Яна падтрымлівала ежай сваіх сяброў-аленяў, перажывала за іх лёс. Чалавек, які мае такое чулае сэрца, ніколі не пакіне ў бядзе сваіх таварышаў.

Двайнiком свайго непасрэднага начальнiка, яго верным слугою i надзейным памочнiкам з'яўляецца

пiсар Пiсулькiн.

Ён, як i Кручкоў, займаецца хабарнiцтвам. З вялiкiм задавальненнем пiсар прызнаецца: "Харашо быць пiсьмавадзiцелем у разумнага чалавека, маляваныя госцiкi (грошы) самi ў карман лезуць, не нада i рук выцягваць".

В. Дунiн-Марцiнкевiч у вобразах станавога прыстава Кручкова i яго памочнiка Пiсулькiна па-мастацку дасканала i знiшчальна выкрыў царскае чыноўнiцтва Расii (асноўную палiтычную апору расiйскага самадзяржаўя) , для якога характэрнымi былi хцiвасць, хабарнiцтва, грубасць, свавольства, невуцтва, п'янства.

Напэўна, па гэтай прычынё ў 1890 г. вiленскi губернатар рашуча запратэставаў супраць друкавання камедыi. I толькi ў 1918 г. выдатны твор В. Дунiна-Марцiнкевiча ўбачыў свет.