Мемуар һәм автобиографик жанр дөнья әдәбиятының мөһим бер өлешен тәшкил итә. Габдулла Тукайның «Исемдә калганнар» әсәре — татар әдәбиятында автобиографик жанрга караган беренче үрнәкләрдән. Ул 1909 елда дөнья күрә. Олуг шагыйребезнең иҗатын теге яисә бу юнәлештә өйрәнгән һәр әдәбият галиме, тәнкыйтьче аның истәлекләренә мөрәҗәгать итә, алардагы фикерләргә таяна. Аерым алганда, И. Нуруллин, Г. Халит, Р. Башкуров һ.б. ларның Г. Тукайга багышланган хезмәтләрендә «Исемдә калганнар» әсәре төрле яклап игътибар үзәгенә алына. Галимнәр шагыйрьнең тормыш баскычлары турында сүз йөрткәндә, әсәрләрдән өзекләр китерәләр, бәя бирәләр.
Кагыйдә буларак, автобиографик әсәрләр олы гомер юлы үткән язучы тарафыннан иҗат ителә. 23 яшьлек Тукайны, үткәнгә әйләнеп карап, гомер агышын күздән кичерергә нәрсә этәрә соң? Бу хакта «Исемдә калганнар» мөкаддимәсендә әдип үзе болай дип яза: «Исемдә калганнар» ны язуыма башлыча сәбәп берничә нәширләрнең миннән тәрҗемәи хәлемне язып бирүгә үтенүләре булды. Мин аларга туганымнан алып хәзерге яшемә кадәрле тәрҗемәи хәлемне «кыскача гына рәвештә бирү нияте илә кулыма каләм алган идем, әллә ничек сүз озынга китте».
Автобиографик әсәрнең тагын бер үзенчәлеге — аның сөйләм агышының ике «мин» исеменнән алып барылуы. Авторның үткәне исеменнән яшь «мин» сөйли, бүгенге язучының фикерләрен башка «мин» барлый. Шул рәвешле, әдип үткән гомерен хәтерендә яңартып, аны бүгенге белән бәйләнештә бербөтен итеп сурәтләргә омтыла. Әсәрнең мөкаддимәсендә олы шагыйрь яшь Апушның «шактый ямьсез, шактый караңгы, шуның белән бергә кызык кына үткән» балачагы турында язачагын искәртә. Алдан ул әсәрне ике өлешкә бүлеп язарга ниятли, әмма, белүебезчә, икенче кисәк гамәлгә ашырылмый кала.
Истәлек характерындагы әсәрләргә хас булганча, «Исемдә калганнар» ның беренче бүлегендә Тукай үзенең нәсел шәҗәрәсенә игътибар итүне кирәк таба, әтисе Мөхәммәтгариф, бабасы Мөхәммәтгалим, аларның Кушлавычка килүләре, шулай ук әнисе Мәмдүдә, әнисе ягыннан бабасы Зиннәтулла хәзрәт турында сөйләп үтә. Моннан соң яшь Апушның чиктән тыш авыр гомер агышы әсәрдә кырыс чынбарлыкны сурәтләгән манзаралар аша моңсу нота белән тасвирлана. Ире үлгәч, Мәмдүдә апа күрше авыл мулласына кияүгә чыга һәм улын Шәрифә карчыкка биреп калдыра. Тукай бу чорны хәтерләмәсә дә, авылдагы карчык, хатыннар сөйләвеннән чыгып, әбинең үзенә карата һичбер шәфкать күрсәтмәгәнен ачынып искә ала. Шул ук вакытта ул әбигә карата күңелдә ачу сакламавын, киресенчә, аны бәхилләвен: «Алла аңа рәхмәт әйтсен», — дип тәмамлый. Әнисенең үлеменнән соң башыннан кичкән мохтаҗлыкларны, ятимлек газапларын олы «миннең» тәэсирле сөйләме аша күңелгә үткәрә. Шулар арасында Зиннәтулла бабасы йортында «алты күгәрчен арасында бер чәүкә» булуы, Ташаяк базарында уенчыкларга кызыгып кайтуы, Сәгъди абзый йортында үзен үксез бала итеп тоюы һ.б. ассызыклана.
Балачак хатирәләреннән күңелендә сакланган кайбер шатлыклы, күңелле вакыйгалар да әсәрдә игътибардан читтә калмый. Шундыйлардан Саснага килгәч, үги әтисенең малайны чәй янында кәрәзле бал яккан ак күмәч белән сыйлавы, Зиннәтулла бабасы йортында Саҗидә апасының аны, башкалардан яшереп, иркәләве — сөюе, Кырлайдагы әтисенең аны үз баласыдай якын күрүе, андагы Сабан туе бәйрәмнәре һ.б ны олы Тукай балачагының кыска гомерле бәхетле хатирәләре итеп сурәтли. Билгеле, әлеге санаулы шатлыклы мизгелләр аның күргән газап-михнәтләре янәшәсендә гаять сүрән тоелалар. Моннан шагыйрь күрсәткән ямьсез тормышның кызыгы килеп чыга да инде. Кеше бу фани дөньяда никадәр күбрәк сыналса, шулкадәр сизгеррәк була, һәр кечкенә шатлыкны олы бәхет итеп кабул итә.
Автобиографик әсәрдә Тукай үзе яшәгән мохитны, аны тәрбияләгән җәмгыятьне, кешеләрне тасвирлап яза, бәя бирә, анализлый.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Экспериментальные методы для изучения психических явлений в 1975 году предложил: Вильгельм Вундт Зигмунд Фрейд
ответ
0
agata8994
середнячок
1 ответ
Семейный уклад и быт горожан во многом отличался от строя крестьянской семьи. Дети мещан, даже став взрослыми, не всегда могли отделиться: они были привязаны к месту жительства, своему сословию, семье и профессии и поэтому часто должны были следовать дорогой, проложенной их родителями. Возраст вступления в брак и разница в возрасте супругов в среде мещан были значительно ниже, чем среди купечества, дворянства, военных. Мещане обычно женились в возрасте 20–24 лет и были старше своих жен на 2–4 года, в то время как среди других сословий эти цифры составляли 27–30 и 8–10 лет. В семьях горожан долгое время были господствующими патриархально-авторитарные отношения. В среде мещан, ремесленников, а также купцов глава семьи управлял всем домом, всеми членами семьи и домочадцами. Его приказания должны были выполняться беспрекословно, к непослушным и провинившимся применялись наказания, в том числе и физические. Особенностью внутрисемейных отношений городских сословий было то, что они носили публичный характер. По выражению Б.Н.Миронова, отдельные семьи «не представляли из себя крепости, куда запрещен был вход посторонним лицам» [30]. Напротив, каждая семья находилась, с одной стороны, в тесном контакте с родственниками, с другой стороны – с соответствующей корпорацией: мещанским обществом, ремесленным цехом. Семья являлась как бы продолжением, проекцией корпорации. Однако в целом условия жизни в городах, распространение образования, более либеральные законы мало-помалу улучшению правового и фактического положения женщин и детей в семье и обществе. Но гуманизация внутрисемейных отношений в семьях мещан и ремесленников делала более скромные успехи, чем в семьях богатых предпринимателей-купцов. В наиболее крупных городах общественная жизнь мещан была связана с деятельностью мещанских обществ. Активно действовало мещанское общество в губернском Тобольске. К числу традиционных мещанских ценностей, составляющих основу менталитета средних городских слоев можно отнести: личную ответственность, чувство долга, как основу семейной жизни, уважение к труду, почитание старших по возрасту, религиозность. Они ценили труд не только как источник средств к существованию, но и как возможность своим близким, соседям. Усыновление сирот, раздача милостыни были обычными в мещанской среде. «Мещанский стиль» – выражение эстетических воззрений, присущих основной массе мещанства. Мещанский стиль, выделенный и описанный в художественной литературе XIX – начала XX в., являлся закономерным этапом в культурном развитии народа. Сам мещанин не только не стеснялся своего сословия, но даже гордился им. В целом, по уровню духовной и материальной культуры мещане стояли на ступень выше крестьян, хотя разрыв был вполне преодолимым.
Объяснение:Как современники оценивали мещанство сибирских городов второй половины XIX – начала XX в., показывают строки К.Голодовникова, который так писал о тобольских мещанах: «В Тобольске жизнь мещанина находится в более благоприятных условиях, чем члена всякого другого сословия. Средняя жизнь мещанина долее и он доживает до глубокой старости, чем чиновник или даже крестьянин. Причина очевидна: мещанин не окружен такими заботами как чиновник или крестьянин . имея ограниченные потребности, имеет более и возможности к удовлетворению их» .