АЙТЫЛЫМ 3-тапсырма. 5-7-сынып оқушылары арасында Абай мен Мұхтар Әуезовтуралы шағын сауалнама жүргізіңдер. Сауалнамада олардың өмірімен шығармашылығы туралы сұрақтар болсын. Оның нәтижесін сы-ныпта талдаңдар. ответь

ответ:Метафора (грек metaphora – ауыстыру) – троптың (құбылтудың) бір түрі. Құбылыстар мен заттардың ұқсастық белгілері негізінде астарлы мағынада қолданылуы.

Метафораны сөз өнері (поэтика, риторика), эстетика, логика, философия, тіл (стилистика, лексикология, психолингвистика) ғылымдары зерттейді. “Метафора табиғатында жұмбақтылық бар” (Аристотель). Сөз өнерінде метафораның символикалық, эмоционалдық ерекше мәні бар. Абай өлеңдеріндегі “жастықтың оты”, “жүректің көзі”, “дүние есігі” деген Метафоралармен қатар дәстүрлі қолданыстағы метафоралар кездеседі: жан азығы, табиғат-ана, өмір-өзен, өмір сыбағасы, асау толқын, т.б. Ойды әсерлі жеткізу мақсатында метафора қолданылады:

“Қолына алып шашақты сан мың найза, Жауынгер күн келеді жалаулатып”

“Қасқа бұлақ, қасыңнан неге кеттім?! Не деген жел айдаған көбелекпін?” (М.Мақатаев).

Ол мақал-мәтелдер, тұрақты сөз тіркестері, қанатты сөздерде жиі кездеседі. Метафораның кейбір түрлері теңеуге жақындайды. Мысалы, тас жүрек. Бірақ онда теңеудегідей екі нәрсені салыстырудан гөрі сезім, әсер жақындығын көрсету басым. Көбіне ондай екі нәрсенің бірі айтылып, екіншісі емеурінмен білдіріледі.

“Ақын – жел, есер, гулер жүйрік желдей, Ақын – от, лаулап жанар аспанға өрлей” (Мағжан).

Мұнда ақынды желмен, отпен жәй ғана салыстырып қоймай, соған балап айту бар. Метафора тілді байытуға қызмет етеді, синонимдерді, көпмағыналықты, терминдік жүйені және эмоциональды-экспрессивті лексиканы дамытады. Мысалы: билік тізгіні, ғасыр перзенті, көңіл көкжиегі, жан айғайы, жер кіндігі, үміт жібі, т.б. Тілдегі қолданыс аясына қарай жеке қолданыстағы метафора және тұрақты метафора болып бөлінеді. Әдебиеттегі ізденістер нәтижесінде “метафоралық роман” деген соны термин қалыптасып келеді.[1][2][3]

Метафора әрдайым ауыспалы мағынада жұмсалады. Соның өзінде кемінде екі мағына болуы мүмкін. Сонысына байланысты метафора екі түрлі қызмет атқарады: белгілі бір затқа, құбылысқа немесе адамға сипаттама беру және сол заттың, құбылыстың немесе адамның атын атау (номинация). Бірінші жағдайда метафора сөйлем ішінде баяндауыш болады да (Сен қасқыр екенсің), екінші жағдайда бастауыш немесе толықтауыш болады (Қасқыр қайда кеткен? Ол қасқырмен көп байланыса берме). Сөйлеу практикасында қалыптасып қалған аң атаулары ғана (аю, түлкі, қоян, доңыз, қой, ит т. б.) ғана емес, метафора қызметінде адам болмысындағы, қызметіндегі әр алуан жайлар алына береді (бастық, чиновник, ғұлама, әкім т. б.). Мундай жайлар, сөйлеу жағдайында анық байқалып отырады; (Мынауың дайын тұрған ғұлама ғой! - Өзір ғұламалық ертерек шығар, бірақ түбінде болып қалатын да сыңайы бар).

Объяснение:

Тест жауаптары.

1. Синонимнің анықтамасын белгілеңіз.

E) Айтылуы әр түрлі, мағынасы ұқсас сөздер.

2. Қазақ әліпбиіндегі әріптер санын анықтаңыз.

C) 42.

3. Тек қатаң дауыссыз дыбыстары бар сөз қатарын белгілеңіз.

C) Қатық, тас, көк.

4. Барыс септігінде тұрған туынды зат есімді белгілеңіз.

B) Бишіге, оқушыға.

5. Тұрлаулы сөйлем мүшелерін көрсетіңіз.

A) Бастауыш, баяндауыш.

6. Мемлекеттік туымыздың авторы кім екенін көрсетіңіз.

E) Ш.Ниязбеков.

7. Түбірлес сөздер бар сөйлемді анықтаңыз.

A) Биші керемет би биледі.

8. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауды қойыңыз.

Әмина әже немерелері... орманға келді.

E) -мен.

9. «Түп-түзу ...» сөз тіркесіне сәйкес келетін сөзді табыңыз.

B) Қайың.

10. Ортақ етісті анықтаңыз.

C) Сөйлесті.

11. Мезгіл үстеу нені білдіретінін анықтаңыз.

D) Іс-әрекеттің жалпы мерзімін, уақытын білдіреді.

12. Сұраулық шылауы бар сөйлемді анықтаңыз.

A) Бүгін тойға келмегендер бар ма?

13. Одағай сөйлем соңында келсе, алдына қандай тыныс белгісі

қойылатынын көрсетіңіз.

A) Үтір.

14. Сөйлемдегі тұрлаусыз мүшені белгілеңіз.

Гүлден ерте тұрды.

A) Пысықтауыш.

15. Шартты бағыныңқылы cабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолын

көрсетіңіз.

B) -са, -се.

16. Төл сөзге қажетті тыныс белгісін табыңыз.

«Көп сөз айтудың қажеті жоқ», деді бауыры.

A) Дефис.

17. Фразеологиялық тіркестің мағынасын белгілеңіз.

Иман жүзді.

D) Мейірімді.

18. Сөйлемдегі антоним сөздерін көрсетіңіз.

B) Қараңғы қанша дүниеде, дүниеде қанша жарық бар?

19. Жіктеу есімдігінен болған сөз тіркесін белгілеңіз.

B) Оған айтты.

20. Жақты сөйлемді табыңыз.

E) Басқаны ауызға да алмаймын.