Зрабiце неразвiтыя сказы развiтымi лета замiрае. наступае восень . палi зацiхаюць. лiсце жауцее. паспелi яблыкi. замаукаюць птушкi. адлятаюць журавы. вада халодная. зарание !

Лета замірае, але я спадзяваюся, што яно прыйдзе хутка і будзе вельмі цеплым. наступае залацістая восень - час, калі ўсё ў прыродзе паціху пачынае засыпаць. палі заціхаюць і ў нашай вёсцы таксама, бо восень стала гаспадаром прыроды. лісце жаўцее, бо ім ўжо   не хапае сонечнага цяпла, да каранеў мінеральных рэчываў паступае ўсё меней. паспелі яблыкі ў садзе і да зямлі схіліліся прыгожыя галіны з налітымі ад спеласці яблыкамі. замаўкаюць птушкі  пры сонечным зацьменні, але мяне гэта бударажыць і адначасова хвалюе. адлятаюць жоравы -  наш край,  адлятаюць   на зiмоўку ў цеплыя краіны, але яны да нас вярнуцца.вада халодная з'яўляецца моцным лячэбным сродкам і надае небывалую прыгажосць.

Удраме «раскіданае гаяздо» янка купала зна-ёміць нас з жыццём беларускай вёскі напярэ-дадні першай рускай рэвалюцьгі 1905 года. жыц-цё было цяжкім і гаротным, бо капіталістычныя адносіны, якія нараджаліся ў краіне ў канцы дзевятнаццатага стагоддзя і на пачатку двацца-тага, прыводзілі да паўсюднага абеззямельвання сялянства. разам з тым я. купала ў сваім творы адлюстраваў рэвалюцыйны настрой пера-давой часткі сялянства, якая не хацела сядзець склаўшы рукі і чакаць лепшага жыцця, а імкну-лася дабіцца гэтага жыцця са зброяй у руках. сям'я лявона зябліка — тыповая вясковая сям'я таго часу. зяблікі маюць сваю хату і не-вялікі надзел зямлі, які лявон атрымаў у спад-чыну ад свайго бацькі. ды вось бяда — малады паніч захацеў адабраць гэтую зямлю. упэўне-ны ў тым, што праўда на яго баку, лявон па-чынае судзіцца з панічом. на словы жонкі: «ці з багатым беднаму судзіцца? пакуль з багатага пух, то з беднага дух. цэлыя вёскі такіх, як мы, з хат у поле вывозілі ад пасеваў, ад усяго дабра» — лявон не звяртае ўвагі. аднак, як і трэба было чакаць, суд заступіўся за памешчы-ка, а лявону з сям'ёй было загадана ў кароткі тэрмін выселіцца з хаты. для лявона гэта было сапраўднай трагедыяй. «сумленны жыхар, шчыры сявец», чалавек, які ўсё жыццё пра-рабіў на гэтай зямлі, з году ў год паліваў яе сваім потам, перацерусіў на ёй кожную грудач-ку, ён не мог уявіць свайго жыцця без гэтай зямлі. даведаўшыся, што справа прайграна і зямлі яму ўжо не вярнуць, лявон вырашае скон-чыць жыццё самагубствам. зразумела, ён мог бы пайсці да паніча, пакланіцца яму, але быць парабкам лявон не хацеў ды і занадта стаміўся ўжо абіваць парогі судовых устаноў. разам з лявонам за зямлю змагаецца і яго старэйшы сын сымон. у сымона гэтакая ж самая прага да зямлі. ён — моцны і адважны чалавек, натура гордая і свабодалюбівая. зоська так гаворыць пра свайго брата: «птушкаю-арлом быць бы табе і лётаць па паднябессі, як лётае вецер гэты вольны! толькі ж бяда — крылле не дадзена табе, саколе ты мой зоркавокі». усёй душой сымон ненавідзіць прыгняталь-нікаў, тых, хто не дае не толькі яго сям'і, а і ўсім сялянам вольна жыць. у адрозненне ад бацькі, які не бачыў выйсця са становішча, у якім апынуўся, лявон добра ўсвядоміў — вый-сце ў барацьбе. i ён гатовы да гэтай барацьбы. памірыцца з панічом — такой думкі няма ў галаве сымона. для яго гэта прыніжэнне ча-лавечай годнасці. на прапанову маці пайсці да паніча на службу хлопец гнеўна і рашуча ад-казвае: «… не пайду туды, і вы ўсе не пойдзе-це. аднаго кроку ў той бок не і адгэтуль не саступлю. магіла татава стала векавечнай пе-рагародкай паміж імі і намі, і не зніштожыць яе сілай чалавечай! гора таму, хто першы пера-ступіць гэты насып магільны над сваім родным, працягне рукі к ім і пойдзе з імі» калі ў вобразе лявона зябліка я. купала ха-цеў паказаць даведзеную да адчаю беззямел-лем частку сялянства, якая не бачыла выйсця са свайго гаротнага становішча і ўсё яшчэ спа-дзявалася знайсці праўду ў існуючым ладзе, то ў вобразе сымона — перадавую, актыўную частку сялянства, гатовую выйсці на ўзброе-ную барацьбу з несправядлівым сацыяльным .

Многія людзі не любяць восень, лічаць яе сумнай. магчыма, гэта так і ёсць: шэрае неба, працяглыя дажджы, абрыдлы але мне здаецца, што восень мае сваю прыгажосць. мне падабаецца, што ўвосень нельга здагадацца, якое надвор'е будзе заўтра: сонца ці дождж. я сам такі ж непрадказальны і люблю, калі ў жыцці ёсць месца сюрпрызу. мне падабаюцца сонечныя восеньскія дні. у такія дні рознакаляровае лісце на дрэвах быццам зіхаціць. восеньскае сонца здаецца нават ярчэйшым  за летняе, магчыма, таму, што ўвосень  часцей, чым летам, ідзе дождж. шкада, што такое сонца свеціць, ды не грэе. мне таксама падабаецца не вельмі моцны дождж, але толькі  калі на вуліцы не занадта  холадна. часам я нават знарок  не бяру пасарон, каб  пагуляць пад каплямі дажджу. але ў халоднае надвор'е так рабіць няможна, бо існуе  небяспека  захварэць. а  хварэць я не люблю. і галоўнае, чаму я люблю восень, асабліва верасень, - гэта тое, што пачынае расці шмат грыбоў. збіраць грыбы - мой любімы від адпачынку.  я заядлы грыбнік, як і мае бацькі. каб была магчымасць, я  не выходзіў бы з лесу. таму верасень - мой любімы асенні месяц, а восень - мая любімая пара году. і я ніколі не пагаджуся з меркаваннем, што восень -  сумная, маркотная, нудлівая пара. проста людзі не ўмеюць заўважаць  тыя нямногія радасці, якія даруе нам восень - цудоўная, на мой погляд, пара.