Иқта (араб.: жерді пайдалану және оған иелік ету) – мұсылмандық құқықтағы тиісті салықтарды мемлекетке төлеу шартымен иен жатқан жерлерді пайдалануға беру тәртібі.
Араб халифатында әскери әрекеттер нәтижесінде қолға түскен жерлер сол шайқасқа қатысқан әскерлердің олжасы болып саналып, оларға белгілі тәртіп бойынша үлестірілетін. Бұл жағдай әскери күштерді әлсіретіп, мемлекеттік қаржы жүйесіне нұқсан тигізетін болған соң, халифа Омар ибн әл-Хаттаб (634 – 644) жаулап алған жерлерді бұрынғы иелерінде қалдырып, олардан алым-салық алуды бұйырған. Жиналған алым-салықтар әскерлердің барлық қажетіне тікелей жұмсалатын. Осы кезеңнен бастап ешқандай иесі жоқ жерлерді дәл иесі бар жерлердей алым-салық төлеу шартымен адамдардың қолдануына беру жүйесі пайда болды. Имам Әбу Жүсіптің (731 – 798) айтуына қарағанда, халифа Омар Ирак жерін бағындырған соң, Сасани әулетінің қарамағында болған және соғыстан кейін иесіз қалған жерлерді адамдарға үлестіріп берген. Иесі иқта жерді мұра етіп қалдыра алмайтын, үшінші тұлғаға иқта етіп бере алмайды. Алым-салықтың мөлшері жердің бағасына, құнарлылығына, суармалылығына, т.б. сәйкес белгіленетін. Иқта мақсаты әскердің жағдайын жақсарту, алынған жерлерді игеру, елді абаттандыру және мемлекеттік құрылымды күшейту болды. Кейінгі ғасырларда халифат құрамына арабтардан басқа халықтардың енуі және олардың, әсіресе, түріктердің әскер ішінде көбеюі нәтижесінде иқта жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшыраған. Аббас әулеті билігі тұсында әскердің басым көпшілігінде және саяси лауазымдарда түріктер үстемдікке ие болды. Иқта етілген жерлерді басқарған әскербасылар осы жерлердің салықтарын жинап қана қоймай, оларға иелік етеді. Селжұқтар Аббас әулеті мемлекетін өзіне бағындырғанға дейін тек халифалар ғана жерлерді иқта етуге құқықты саналатын. Ал, селжұқтар Бағдадты қаратып алған соң, Низам әл-Мүліктің (1018 – 92) тұсында халифа тек рухани саладағы әмірші ретінде қалғандықтан Иқта ету құқығына селжұқ билеушілері мен олар сенім артқан лауазымды адамдар ие болды.
Иқта етілген жерлер үлкен иқталар және шағын иқталар деп екіге бөлінген. Үлкен иқталар, көбінесе, Ирак және Иран жерінде кезігетін. Шағын иқталар жан саны тығыз орналасқан елдерде болатын. Қолда бар тарихи деректерге қарағанда иқта жүйесінің Қарахандар әулеті, Хорезм, Селжұқ, Илхан, Ғазна және Осман әулеті мемлекеттерінде жергілікті жағдайларға қарай түрлі тәсілдермен жүзеге асырылғандығын көрсетеді. Осман империясында (1299 – 1922) 1839 жылғы Танзимат жарлығына дейін жүргізілген иқта жүйесі тимар деп аталған және әскердің негізгі бөлігін құрайтын сипаїилардың ұйымдастырылуында қолданылған.[1]
Иқта — б. з. 10 ғасырының ортасы мен 12 ғ. басында Жетісу аумағьгнда салтанат құрған Қарахандар мемлекетіндегі алым-салық жүйесі. Бұрын мемлекет қазынасына түсіп отырған төлем түрлерін хандар өздерінің туысқандары мен жақын адамдарының исленуінс рұқсат етті. Мұндай табыс көзін иеленушілерді "мұқта" немесе "иқтадар" деп атады. Орта ғасырлық деректемелерге қарағанда, жергілікті тұрғындардың Иқта салығын алудың тиянақталған тәртібі мен мөлшер-мөні болған.
Объяснение:
абсолютно дұрыс.
У меня есть Гарик. Он старше меня на пять лет. Мы очень похожи внешне, правда он порядком выше меня. Его волосы русого цвета, а глаза светло-голубые. Он любит заниматься спортом и почти каждый день ходит играть в футбол.
Гарик сейчас учится в одиннадцатом классе, и уже скоро ему предстоит выбрать ВУЗ и определиться с профессией. Мне кажется, что он может стать отличным врачом. Ведь он спокойный, сосредоточенный и серьезный. Гарик очень заботливый. Две недели назад я болела. У меня была высокая температура, болело горло и из носа текло ручьем. Он приносил мне в кровать теплые напитки, фрукты и следил, чтобы я вовремя принимала лекарства. Родители были спокойны за меня, ведь знали, что я в надежных руках.
С первого класса мы вместе ходим в школу. Иногда после уроков мы заходим в магазин и втайне от родителей покупаем пломбир. Он носит мне портфель и делать домашнее задание. Особенно я не люблю математику, а он, как орешки, щелкает эти тяжелые задачи и примеры. Однажды зимой по дороге в школе я очень замерзла. Оказалось, что я забыла шарф дома. Гарик меня и поделился своим. Помню, как мы на санках спускались с горок, лепили снежных баб и учились вдвоем кататься на коньках. Именно Гарик научил меня кататься на самокате, велосипеде и играть в футбол. Мне очень нравилось находиться с ним и его друзьями, поэтому я разделяла все его увлечения. Однажды я даже стояла на воротах и защищала их от противников.
Со временем наша дружба стала только крепче, конечно, мы часто с ним ругаемся. Но мы не умеем долго дуться друг на друга. Как правило, после ссоры я подхожу к нему со вкусняшками и предлагаю отпраздновать примирение.
Гарик с папой часто ездят на рыбалку, это их мужская традиция. Меня они с собой не берут, обосновывая это тем, что мне будет скучно. Но поскольку я очень хотела поехать с ними, то я несколько дней уговаривала Гарика и папу, и наконец-то, они сдались. Мы приехали к реке, подготовили все к рыбалке. Они ловили рыбу, а я сидела читала книжку. Когда я увидела маленького карпа в ведре, мне показалось, что ему плохо, и я выпустила его в воду. Папа с Гариком только посмеялись надо мной и сказали, что так делать не нужно. Ведь целью рыбалки как раз и есть привезти рыбок домой.
Я очень рада, что у меня есть такой замечательный Гарик. Он всегда мне и поддерживает меня. Он даже защищал меня от местных мальчишек. Я горжусь своим Гариком и надеюсь, что он выберет ВУЗ в нашем городе. Я еще не готова к его переезду.
Поделитесь своими знаниями, ответьте на вопрос:
Пятнадцать килограммов картошки надо разместить в пакетах, заполнив их доверху, а оставшуюся часть - в сумке. Сколько нужно приготовить пакетов, если
останется.
Ответ: мы положим 1 кг картошки в сумку.